J. B. Danquah

Ghana siyaasa nira

Joseph Kwame Kyeretwie Boakye Danquah (bɛ dɔɣi o la silimin December 18,1895 ka o kpi silimin goli February 4, 1965) daa nyɛla Ghana siyaasa nira, karachi, ni alikaale nira. O daa nyɛla siyaasa nira pɔi ka gbaŋ piɛla deei Ghana hali ka Ghana ti lahi deei maŋ sulunsi Ghana, din yuli daa na nya Gold Coast, ka di ni ti tili yuli Ghana zuŋɔ ŋɔ.[1]

J. B. Danquah
Member of the 1st Parliament of the Gold Coast (en) Translate

Silimin gɔli February 20, 1951 - 1954
N piigo niŋ: 1951 Gold Coast legislative election (en) Translate
Gold Coast, Silimin gɔli December 21, 1895
O ya TiŋgbaŋGhana
Kpibu sheeNsawam (en) Translate, Silimin gɔli February 4, 1965
Paɣa/yidanaMabel Dove Danquah
Education
Shikuru shɛli o ni chaŋUniversity of London (en) Translate
Bala yɛlibu, sabbu bee buɣisibukambonsili
Tuma
Tumahistorian (en) Translate, Sariya dira ni politician (en) Translate
Pin' shɛŋa o ni dee
Nira zaŋtiInner Temple (en) Translate
AdiiniChristian (en) Translate
O ni be paati shɛli niUnited Gold Coast Convention (en) Translate

O siyaasa biɛhigu saha, Danquah daa nyɛla kpɛn' so ŋun ka nyaɣisim ni Ghana tiŋgbani zuɣulana ni zangama kpɛma Kwame Nkrumah. Danquah daa nyɛla Watson Commission of Inquiry ni buɣisi ni o nyɛla "doyen of Gold Coast politics" zaŋ yi yuuni1948 Accra ayirimo tobu ni.[2]

Piligu biɛhigu mini shikuru baŋsim bobu mali niŋ

Danquah daa nyɛla bɛ ni dɔɣi so silimin goli December 18, 1895, Bepong, Kwahu din be Eastern Region, Ghana (din daa na nya Gold Coast). O nyɛla ŋun daa yina Ofori Panin Fie nam zuliya ni na, Akyem states,zuliya din nya din gahim Ghana siyaasa ni. O dɔɣiri kpɛm n-daa nya Nana Sir Ofori Atta I ka o dapal' mi nya kpɛrikpɛrita, Paul Danquah.

O yuma ayobu ni, Danquah daa piligi o shikuru la Basel Mission School din be Kyebi. O chaŋla Basel Mission Senior School dim be Begoro. O ni daa naai dahambu din pahiri ayopɔin yuuni 1912, o daa nye tuma Vidal J. Buckle, alikaale tali tuma din be Accra, tuun shɛli din kpaŋsi o korɛ niŋ alikaale ni.

Din daa niŋ ka paasi o Civil Service dahambu yuuni 1914, Danquah daa klɛji Supreme Court, Gold Coast, din daa ti o hankali hali ka o dɔɣiri kpɛma, Nana Sir Ofori Atta I ŋun daa lee naa daa ti kpuɣi o tuma ni, ka o lee kpaŋ ŋmari zaŋ n-ti Omanhene's Tribunal din Kyebi.[2] O dɔɣiri kpɛm ŋɔ zuɣu, Danquah daa nyɛla bɛ ni pii so lee kpaŋ ŋmari paa zaŋ n-ti Conference of Paramount Chiefs, Eastern Province, din daa nya tibigimsim hali ti pa lee Eastern Provincial Council of Chiefs. O baŋsim zuɣu daa che ka o dɔɣiri kpɛm' ŋɔ zaŋ o tahi His brilli Britain yuuni 1921.

O ni daa kɔŋ nasara yuma ayi University of London, Danquah daa pa nya nasara yuuni 1922, ka di daa ti o soli ka o kpe University College of London. O daa deei o B.A. degree shɛhirili gbaŋ yuuni 1925, ka daa di John Stuart Mill Scholarship din jɛndi Philosophy of Mind and Logic. O daa lahi tuɣiya ni o niŋ Doctor of Philosophy degree, ka di daa naai yuma ayi nyaaŋa ka bohimbu daa jɛndi "The Moral End as Moral Excellence". O daa lee tuuli West Africa nira ŋun deei lala Doctor of Philosophy degree ŋɔ British university. Din daa niŋ ka o na be o bɔhimbu ŋɔ ni, o daa kpe Inner Temple ka be daa boli o kpɛhi Bar yuuni 1926.

O shikuru bil' tali saha, o daa mali la dapaliba ayi ni bipuɣinsi ayi ka bɛ ma nim wali, bɛ mi zaa so daa pa o ni niŋ amiliya. London tiŋgbani ni, Danquah daa nya saha baayɛn o bohimbu saha n-tooi zaŋli be siyaasa ni, ka daa nya malisabi niŋ karachi ti West African Students' Union (WASU) magazii ka daa ti lee lala laɣingu ŋɔ zuɣulana.

Tuma mali niŋ

Danquah daa kpe zangama alikaale tali yaɣali di ni daa niŋ ka o labi na Ghana yuuni 1927. Yuuni 1929, o daa sɔŋ J. E. Casely Hayford ka bɛ kpa Gold Coast Youth Conference (GCYC) ka o daa lee di gbaŋ ŋmari kpɛma yuuni 1937 hali ni 1947.[3] Yuuni 1931, Danquah daa kpa The Times of West Africa, din daa na nyɛ West Africa Times, ka daa nyɛ tuuli lahabali churi gbaŋ din zaŋ wuhi salo Ghana yuuni 1931 mini 1935 sunsuuni.[4] Kundi din nyɛ "Women's Corner" daa nyɛla bihi piriba Mabel Dove, looya Francis Dove bipuɣinga ni daa sabi shɛli. O daa lee Danquah tuuli paɣa yuuni 1933, ka dɔɣi o bidibiga.[2] Danquah later married Elizabeth Vardon.[2][3] Yuuni 1935, o daa lee kpɛm pahi International African Friends of Ethiopia, Pan-Africa laɣingu din be London kpamba zuɣu.

Siyaasa mali niŋ

Danquah daa lee Legislative Council puuni yino yuuni 1946 ka daa kpaŋsi maŋsulunsi dee ti o tiŋgbani. Yuuni 1947 o daa sɔŋya ka di kpa maŋsulunsi deebu nyaanŋa United Gold Coast Convention (UGCC) din daa laɣim na-nima, karachi-nima ni looya-nima,[5][6] n-ti pahi George Alfred Grant, Robert Benjamin Blay, R. A. Awoonor-Williams, Edward Akufo-Addo, ni Emmanuel Obetsebi-Lamptey. Bɛ daa boli Kwame Nkrumah ni o ti lee kpaŋ ŋmari zaŋ kpɛm n-ti paati maa. Yuumi 1948, di ni daa niŋ ka bɛ zaɣisi Europe niɛma ʒin kpɛna ni ayirimo tobu Accra, Danquah daa nyɛla "the big six" puuni yino (ka ban pahi maa mi nya Nkrumah, Akufo-Addo, Obetsebi-Lamptey, Ebenezer Ako-Adjei ni William Ofori Atta), gban piɛla ni daa gbaai shɛba ka kpariba goli zuɣu. Danquah taarihi vihigu daa che ka o ti saɣati Nkrumah ni di yi ka bɛ deei maŋsulunsi, bɛn taɣimi Gold Coast yuli Ghana after the early African empire of that name.[7] Amaa, nyaaŋa ha Danquah mimi Nkrumah daa niŋ nangbankpeeni zaŋ yi maŋsulunsi ŋɔ nyaaŋa chandi ka di daa che ka bɛ wali taba yuma ayi nyaaŋa. Nkrumah daa chaŋya ti kpa o dahalali paati ka bolli Convention People's Party (CPP) ka daa ti lee Ghana tiŋgbani zuɣulana tuuli.

Danquah kpaŋmaŋa zaŋ chaŋ University of Ghana kpabu mali niŋ

Danquah daa nyɛla ŋun kpam o maŋ pam zaŋ chaŋ University of Ghana kpabu polo, University biŋ ni din galisi Ghana.[8] He successfully advocated for its establishment in 1948 after a British report on higher education in West Africa recommended that only one university college, to be located in Nigeria, in association with the University of London, would be feasible for the whole of West Africa.[9]

Gbaabu, kparibu ni kpibu mali niŋ

Danquah daa zani kpaɣiri bo zangama tiŋgbani zuɣulana tali ni Nkrumah silimin goli April 1960 amaa ka daa bi nya nasara. Silimin goli October 3, 1961, bɛ daa Danquah n-tam Preventive Detention Act zaligu zuɣu, ka di nyɛla ni o daa pahi nabiɛri zaŋ chaŋ CPP gɔmnanti yiɣisibu polo.[10] Bɛ daa bahi o silimin goli June 22, 1962. Nyaaŋa bɛ daa ti lahi piigi o lee zuɣulana zaŋ n-ti Ghana Bar Association.[11] Bɛ daa lahi gbaai Danquah silimin goli January 8, 1964, di ni daa niŋ ka di ziliso ni nabiɛri lobo zaŋ chaŋ tiŋgbani zuɣulana polo. O suhu daa kabiya ka o kpi ka ma be sarika ni Nsawam Medium Prison silimin goli February 4,1965.[12]

Di ni daa niŋ ka National Liberation Council (NLC) ŋmɛ n-yihi CPP gɔmnanti nam ni silimin goli February 1966, bɛ daa mali Danquah kuli tiŋgbani malibu.

Sabbu mali niŋ

O sabbu nim puuni shɛli n-nyɛ Gold Coast: Akan Laws and Customs and the Akim Abuakwa Constitution (1928), The Third Woman (1943), ni The Akan Doctrine of God (1944).[7] Kundi yoli nyaaŋa daa nyɛla din wuhiri Gban-sabila adiini mini dolodolo adiini ni doli shɛm, ka bɛ kpuɣili ka di lee "milestone"[13] zaŋ n-ti African Protestants ban bɔri soya ni bɛ labi bɛ yibu na shee Africa. O bi nya wuhibu zaŋ chaŋ adiini adiini yɛltɔɣa polo.

Daŋ mali niŋ

Kwaku Boateng mini J. B. Danquah daa nyɛla ban niŋ amiliya.[14]

Legacy mali niŋ

J. B. Danquah Memorial Lecture Series daa nyɛla din yooi yuuni 1968 ni di teeri Danquah yɛla, ŋun daa lahi nya ŋun pahi ka bɛ kpa Ghana Academy of Arts and Sciences (GAAS).[15] Danquah Institute daa nyɛla din kpa ka di nufi dun’ tam Danquah tuma teebu ni yɛltɔɣa kpaŋsibu.[16]

Danquah Circle, a roundabout at Osu din be Accra la, daa lahi bɛ ni zaŋ o yuli boli shɛli.

Kundivihira mali niŋ

  1. Dr. Joseph (Kwame Kyeretwie) Boakye Danquah - Researched by NiiCa. Niica.
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 Dr. J.B. Danquah (1895–1965). Ghana Nation.
  3. 3.0 3.1 Kwesi Atta Sakyi, "Tribute to J.B. Danquah", Vibe Ghana, 17 January 2013.
  4. Danquah, Meri Nanak's -Ama (6 February 2015). "Ideals that last". Graphic Online (Ghana). http://www.graphic.com.gh/features/opinion/38232-ideals-that-last.html.
  5. Birmingham, David. Kwame Nkrumah: African Nationalism ba (revised edition), Ohio University Press, yuuni 1998, p. 13.
  6. Timothy Ngnenbe (4 August 2020). Ghana pays tribute to founders' (en-gb).
  7. 7.0 7.1 "Joseph B. Danquah", Encyclopaedia of World Biography.
  8. Edmund Smith-Asante (27 February 2015). Name University of Ghana after Dankwa — Prof. Ewusi. Graphic Online.
  9. "Establishment of The University" Archived 21 Silimin gɔli September 2017 at the Wayback Machine, University of Ghana.
  10. "Dr. J. B. Danquah Profile:", GhanaWeb.
  11. "J.B. Danquah", Encyclopædia Britannica.
  12. Cameron Duodu, "Dr J B Danquah's death is sticking in the throats of some people like a dead rat", Daily Guide, 21 February 2015.
  13. Kevin Ward, "Africa", in Adrian Hastings (ed.), A World History of Christianity, Cassell/Eerdmans, 1999, p. 232.
  14. I knew my vision was limitless. I wanted to teach – Mr Frank B. Adu Jr. (en-gb). The Vaultz Magazine (17 January 2018).
  15. J.B. Danquah Memorial Lectures. GAAS.
  16. Mission – Our Story. Danquah Institute.

Lua bi niŋ dede:bad argument #2 to 'title.new' (unrecognized namespace name 'Portal') Tɛmplet:The Big Six