E-Class

Jerry Rawlings
ninsala
Paɣa bee dooDoo Mali niŋ
O ya TiŋgbaŋGhana Mali niŋ
Yuli din nyɛ a balliJerry John Rawlings Mali niŋ
YumaŋliJerry Mali niŋ
Daŋ yuliRawlings Mali niŋ
YupaaPapa J Mali niŋ
Doɣam dabsili22 Silimin gɔli June 1947 Mali niŋ
Dɔɣim TiŋaAnkara Mali niŋ
Kpibu dabisili12 Silimin gɔli November 2020 Mali niŋ
Kpibu sheeKorle - Bu Teaching Hospital Mali niŋ
Ŋ-ŋɔ kumnatural causes Mali niŋ
Din tahi kumCoronavirus Mali niŋ
Simsibu sheeAnkara Mali niŋ
Paɣa/yidanaNana Konadu Agyemang Rawlings Mali niŋ
BiaZanetor Agyeman-Rawlings, Amina Rawlings Mali niŋ
A ya balliSilmiinsili Mali niŋ
Bala yɛlibu, sabbu bee buɣisibuSilmiinsili, Ewe, Twi Mali niŋ
Tumapolitician, military personnel, sooja Mali niŋ
Zaa sheeGhana zuɣulana, Ghana zuɣulana, daanmbolo Mali niŋ
Shikuru shɛli o ni chaŋAchimota School Mali niŋ
Tuma sheeAnkara Mali niŋ
Tuma piligibu1967 Mali niŋ
O ni be paati shɛli niArmed Forces Revolutionary Council, Ghana, National Democratic Congress Mali niŋ
Candidacy in election1992 Ghanaian presidential election Mali niŋ
Participant in1979 Ghanaian coup d'état Mali niŋ
Soojɛnima kpamli kpamlicaptain Mali niŋ
ZabiliSecond Liberian Civil War Mali niŋ
Linjima yaɣiliGhana Air Force Mali niŋ
Nira zaŋtiHoly Spirit Cathedral (Accra) Mali niŋ
Ghana bɔba yuya URLhttps://sites.google.com/site/ghanaplacenames/places-in-perspective/birthplaces#h.iok4e2ow8cqq, https://sites.google.com/site/ghanaplacenames/places-in-perspective/birthplaces#h.qcain25x7yrs Mali niŋ


Jerry John Rawlings nyɛla bɛ ni daa dɔɣi so Silimiin' gɔli June biɛɣ' pishi ni ayi dali, yuuni 1947 ka o ti lee Naawuni dini Silimiin gɔli November biɛɣu pia ni ayi, yuuni 2020.[1] O daa nyɛla Ghana tiŋgbani zuɣulana, linjima nira ka lahi nyɛ siyaasa nira ŋun daa gbubi Ghana tiŋgbani din gbaai yuuni 1981 zaŋ chaŋ 2001 yuuni ka daa pun gbubi li bela yuuni 1979. O daa zaŋla linjintali kinkansi n-ʒini Ghana zuɣulan tali kuɣu maa zuɣu hali ni 1992, ka daa naan yi lԑbi Ghana tingbani zuɣulana ŋun nyɛ salo zaa ni daa laɣim m-pii so, n daa ʒini buyi Ghana namkuɣu maa zuɣu.[2][3]

Piligu mali niŋ

Bɛ daa dɔɣila John Rawlings la Ankara Silimiin' goli June biɛɣu pishi ni ayi 1947 yuuni. Ban daa dɔɣi o n-daa nyɛ bihibapir' James Ramsey ŋun daa yi Scotland na la, ni bihipirib' Victoria Agbotui, ŋun daa nye Ewe nira ka yi Dzelukope din be Ghana Volta Region la.[4]

Shikuru baŋsim mali niŋ

O daa pilila o shikuru St Joseph's Catholic Primary School. O daa lahi tuɣi o shikuru Achimota College n-ti naai yuuni 1967. O ni daa naai, o daa kpɛla linjima shikuru n-ti naai yuuni 1969.[4][5]

O dɔɣim mali niŋ

Rawlings daa bola Nana Konadu Agyeman n lebi o paɣa. Bɛ daa nyɛla tab' Achimota College ni. 1977 yuuni ka bɛ daa lo taba amiliya. Bɛ dɔɣila bipuɣiŋsi ata, Zanetor Rawlings, Yaa Asantewaa Rawlings, Amina Rawlings n-ti pahi bidib' yino Kimathi Rawlings[4][6]

Siyaasa tali mali niŋ

1979 Kuul mali niŋ

1981 Kuul mali niŋ

Rawlings nini daa bi tiɣi Limann gomnan-ti maa ni gbubi tiŋgbani maa shɛm, o daa lahi yina n-ti ŋme Limann gomnan-ti n-fa li ka wurim paati shɛŋa din daa bɛni Silimiin' goli December biɛɣu pihita ni yini yuuni 1981[7]. Rawlings daa labimi n-taɣi Limann People's National Party (PNP) la yuli n-ti Provisional National Defence Council (PNDC).

1992 piibupiibu mali niŋ

Rawlings daa kpala National Commission on Democracy(NCD) 1982 kuul nyaaŋa, ka ti ba soli ni bɛ niŋ vihigu n-nya sabiila nim ni saɣi ti demokaratia din nyɛ yɛlivuhi gomnan-ti.

Silimiin' gɔli March yuuni 1991, ka PNDC daa zaŋ NCD nim vihigu maa n-wuhi salo bɛ nye lahabali shɛli, ka di zami ni bɛ pii tiŋgbani zuɣulana, n-kpa dundɔŋ ni gomnan-ti n-ti pahi prime Minister. PNDC nim daa zaŋla NCD gbaaiti ŋɔ n kpa kɔmitii ni bɛ bɔ soya n sabi Ghana zalikpan' pala di bahi bahindi Ghana zalkpana din pun gari, lala ŋɔ n-daa ti soli ka bɛ vuui fukumsi din daa be paatinim zuɣu silimiin-gɔli May yuuni 1992.

Silimiin-gɔli November, yuuni 1992, ka fukumsi tuma zuɣu din su piibu-piibu INEC daa yina ni shahira wuhi, ni piibupiibu yaɣa din paai tuhili wuhiya, ni Rawlings NDC paati nyɛla din daa di vaabu pihiyɔbu (60%) pubu kobgi puuni kalinli din wuhi ni bɛni galsi.

Yali gbahira mini yali maana mali niŋ

1996 Piibu-Piibu mali niŋ

Kuul nim nyaaŋa mali niŋ

Ti Ghana 1992 zalikpana puuni wuhiya ni nira ni tooi ʒini Ghana namkuɣu ŋɔ zuɣu la buyi ko, hali di yi niŋ mi ka o di la nam (Gomnan-ti tali) ŋɔ m-pa taba buyi. Jerry John Rawlings ni daa ʒini Ghana nam kuɣu ŋɔ zuɣu ka o saha ti paai yuuni 2000 , O daa nyɛla ŋun saɣi ti Ghana 1992 zalisi (constitution) din wuhi ni gɔmnan-ti ni tooi ʒini kuɣu ŋɔ zuɣu buyi la. O daa bi lahi bo so' shɛli din yɛn che ka o di nam ŋɔ pahi buta yuuni 2000. O daa sheela nam ni yuuni 2001 ka jilimalana John Agyekum Kufour, ŋun daa kpaɣiri o bo nam ŋɔ 1996 yuuni daa nyɛ nasara di Ghana kuɣu ŋɔ. Lala yuuni ŋɔ n-daa nyɛ tuuli Ghana gomnan-ti ni yiɣisi gbana zuɣu ni suhudoo ka che ka salo ni pii yaɣi shɛli gomnan-ti ʒini ni suhudoo. Pɔi ka jilimalana John Agyekum Kufuor di nam ŋɔ , O mini ti jilima lana ŋun daa nyɛ zuɣu lana paa (John Atta Mills) zaŋ ti Jilimalana Jerry John Rawlings n-daa kpaɣiri taba n-bɔ kuɣu maa ka Naawuni daa ti o (Kufour) nasara. Di ni daa ti saɣi ni bɛ labi niŋ piibu 2004 yuuni, Ka Kufour daa lahi labi di nasara John Atta Mills zuɣu.

O ni daa yi nam ni mali niŋ

O kpibu ni O sɔɣibu mali niŋ

O kpibu mali niŋ

Rawlings daa kpila silimiin' goli November 12, 2020 Korle-Bu Teaching Ashibiti karili din be Accra l. O kum maa daliri daa nyɛla barigu n-daa gbaagi o kamani bakɔi sunsuuni ka bɛ daa deei o n-sɔŋ lala ashibiti maa ni, Ghana tiŋgbani ŋɔ ni. Vihigu din daa yina di nyaaŋa daa wuhiya ni Corona Virus (Covid 19) doro la n-daa ku o maa. O daa kɔŋ la o ma; Victoria Agbotui, September 24, 2020. Jilimalana Nana Akufo-Addo ŋun Ghana tiŋgbani zuɣulana daa mɔli n-ti Ghana zaa, ni Ghana daaŋkuɣa la zaɣ' yini vuɣi ya, ni Ghana zaa suhigarigu m-bala. Dinzuɣu o daa puhi tuma duri ni luɣulikam zaa din mali tuutanima, ni bɛ che ka bɛ siɣisim bɛ tuutanima n-kana sunsuuni bakɔi zuɣu. Rawlings daŋ kpamba daa balim ka suhi Ghana Gɔmnan-ti ni O che ka bɛ simsi o Keta tiŋgbani ni din be Volta Region. Tiŋgbani zuɣulana daa yihila dabisili gahindili n-zali ni niriba sabi ka dihi nuhi ni yɛltɔɣa gahinda shɛŋa bɛ ni ni tooi teei zaŋ chaŋ Rawlings polo. Bɛ daa gbaai la o kuli malibu n-zali December 23, 2020, amaa ka o daŋ kpamba daa suhi ni bɛ taɣimi li n-ti ba.

O sɔɣibu mali niŋ

Kpaŋmaŋ pina mali niŋ

Tuma mali niŋ

1.O daa pilila tuma linjima ni n-nyɛ matuuka yiƒirigu durɔba biiŋa hali ti lɛbi Ghana tiŋgbani zuɣulana.

2. ŋuni n-daa zali Ghana Education Trust Fund (GET Fund) din sɔŋdi Ghana karinzondi ni shikurubihi pam bɛ bɔhimbu polo.

3. O daa lahi sɔŋ ka tuhi nyɛrifu dɔriti ka di nyɛla konyur' suŋ ka o bo n-ti tinkpaŋsi pam.

4. Ŋuna n-daa lahi kpa University for Development Studies (UDS) din be Ghana tudu la.

5. O daa che ka Ghana lɛbi dimɔkiratia 1992 yuuni.

6. O daa lahi dee Ghana ninvuɣ' gbaliŋ shɛba bɛ ni daa kari Nigeria la.

7. Ghana daa nyɛ gɔmnan-ti polo taɣibo o nuuni ka gadama shɛli kani.

Maŋmaŋa biɛhigu mali niŋ

Kundivihira mali niŋ