Anthony Akoto Osei

O nyɛla Gaana nim siyaasa nira zaŋti old Tafo piibu piibu yaɣili din be Ashanti Region jintɔra

Anthony Akoto Osei (bɛ dɔɣi silimin goli April 18,1953 ka o kpi silimin goli March 20, 2023) daa nyɛla Ghana banchi ni siyaasa nira.[1] Osei daa nyɛla ŋun bɛ jilimalana tiŋgbani zuɣulana John Agyekum Kufuor kabinɛt minisitanim’ ni ka daa nye minisita zaŋ n-ti Minister of State for Finance and Economic Planning ni din saha maa ŋun daa na nye ŋun za laɣiri minisita zaani. Ŋuni n daa nye jintɔri zaŋ n-ti Old Tafo piibupiibu yaɣali din be Ashanti region.[1]

Anthony Akoto Osei
research assistant (en) Translate

1995 - 2003
deputy minister (en) Translate

2003 - 2009
Ghana 4th Palimenti din pahiri anahi nira

Silimin gɔli January 7, 2005 - Silimin gɔli January 6, 2009
Piibupiibu yaɣili: Old Tafo Constituency (en) Translate
N piigo niŋ: 2004 Ghanaian general election (en) Translate
Minister of State (en) Translate

2007 - 2009
Minister for Finance and Economic Planning

Silimin gɔli August 1, 2007 - Silimin gɔli January 2009 - Kwabena Duffuor (en) Translate
Member of the 5th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Silimin gɔli January 7, 2009 - Silimin gɔli January 6, 2013
Piibupiibu yaɣili: Old Tafo Constituency (en) Translate
N piigo niŋ: 2008 Ghanaian general election (en) Translate
Member of the 6th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Silimin gɔli January 7, 2013 - Silimin gɔli January 6, 2017
Piibupiibu yaɣili: Old Tafo Constituency (en) Translate
N piigo niŋ: 2012 Ghanaian general election (en) Translate
Member of the 7th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Silimin gɔli January 7, 2017 -
Piibupiibu yaɣili: Old Tafo Constituency (en) Translate
N piigo niŋ: 2016 Ghanaian general election (en) Translate
Minister of Monitoring and Evaluation (en) Translate

Silimin gɔli February 7, 2017 - Silimin gɔli January 2021
Pankrono (en) Translate, Silimin gɔli April 18, 1953
O ya TiŋgbaŋGhana
Kpibu sheeSilimin gɔli March 20, 2023
Education
Shikuru shɛli o ni chaŋHoward University (en) Translate Doctor of Philosophy (en) Translate : economics (en) Translate
Oberlin College (en) Translate Bachelor of Science (en) Translate : unknown value
American University (en) Translate Master of Arts (en) Translate : unknown value
Opoku Ware Senior High School (en) Translate
Bala yɛlibu, sabbu bee buɣisibuSilmiinsili
Tuma
Tumaeconomist (en) Translate, politician (en) Translate ni banker (en) Translate
AdiiniKristatali
O ni be paati shɛli niNew Patriotic Party

Piligu biɛhigu mini shikuru baŋsim bobu mali niŋ

Bɛ daa dɔɣi la Osei Kumasi, Ashanti Region tiŋzuɣu, silimin goli April 18, 1953.[1] O daa chaŋla o sɛkɛndiri shikuru la Achimota School mini Opoku Ware Senior High School. O daa tuɣi o shikuru Oberlin College din be Ohio ka daa deei o shɛhirili gbaŋ din nye Bachelor’s degree ka jɛndi daabiligu.[1] O daa lahi deei shɛhirili gbaŋ din nye Master of Arts degree ka jɛndi daabiligu la American University din be USA.[2] O daa lahi chaŋ Howard University yuuni 1987 ka deei shɛhirili gbaŋ din nye PhD ka jɛndi daabiligu.[1][3]

Tuma mali niŋ

Osei daa nyɛla daabilim karachi.[1] Silimin goli March 27, 2002, Osei daa lee ŋun pahi Merchant Bank (Ghana) Ltd kpamba ban lihiri di too tibo zuɣu. Nyaaŋa ha, o daa nyɛla profɛsa n be Dillard University (USA), a maa pɔi ni din gba o daa nyɛla vihigu niŋda n-ti Centre for Policy Analysis (Ghana).[4][5]

Siyaasa tuma mali niŋ

Deputy Finance Minister mali niŋ

Osei daa nyɛla minisita paa zaŋ n-ti Finance and Economic Planning silimin goli May yuuni 2003 ka di daa che ka o lee daabilim karachi zaŋ n-ti gɔmnanti.[3] O daa nye toon tibo n lee Minister for Finance and Economic Planning din daa niŋ ka minisita zaŋ n-ti lala yaɣali ŋɔ, bihi bapira Kwadwo Baah Wiredu lee ŋun kani.[6] O daa be lala zaasheei ŋɔ ni hali ni silimin goli January 6, 2009 din daa niŋ ka wabigu paatinima, New Patriotic Party galisi nam n-ti bɛ mabihi lɛmnima National Democratic Congress, saha shɛ lɛm nim daa di yuuni 2008 piibupiibu.[3][7]

Minister for Monitoring and Evaluation mali niŋ

Silimin goli February 2017, Osei daa nyɛla bɛ ni pɔ pɔri n lee minisita zaŋ n-ti Monitoring and Evaluation din daa niŋ ka jilimalana tiŋgbani zuɣulana Nana Akufo-Addo piiigi o ka hali o chaŋ jina duu ka bɛ ti niŋ o vihigu.[8][9] Monitoring and Evaluation daa nyɛla minisita tuma yaɣali zaŋ palli gɔmnanti ni daa yoli kpa ni di lee fukumsi buɣibahi n lihiri gɔmnanti maa maŋmaŋa minisita nim tuma ka zahandili.[10]

Cabinet Minister mali niŋ

Silimin goli May 2017, jilimalana tiŋgbani zuɣulana Nana Akufo-Addo daa piigi bihi jilimalana ‘’’Anthony Akoto Osei’’’ pahi minisita nim pishi yin’ka ban yɛn be o Kabinɛt minisitanim ni. Lala minisitanima yuya pishi yin’ka ŋɔ daa nyɛla bɛn zaŋ kpe jinaduu ka jinaduu kpɛma, Right Honourable Professor Aaron Mike Oquaye daa moli ti salo zaa. Kabinɛt minisita tali ŋɔ ni, Osei daa nyɛla ŋun be tiŋgbani zuɣulana sheei ni ka daa tooi lahi be shaawara kpɛma gbahibu ni Ghana.[11]

Other positions held mali niŋ

Centre for Policy Analysis (CEPA), Accra; consultant to the World Bank (Korean Division), yuuni 1987; o daa lahi nyɛla daabilim profɛsa n be Howard University yuuni 1984 hali ni 1995;[12] O daa nyɛla Special Advisor zaŋ n-ti Ministry of Finance and Economic Planning, yuuni 2001 hali ni 2003; Minisita paa zaŋ m-ti Ministry of Finance, yuuni 2003 hali ni 2007; o daa lahi lee Minister of State, yuuni 2007 hali ni 2008; o daa lahi lee Acting Minister of Finance, silimin goli September 2008 hali ni silimin goli January 6, 2009; Ŋuni n daa lahi jintɔri zaŋ n-ti Old Tafo-Pankrono ni Old Tafo piibupiibu yaɣa (silimin goli January 2005 hali ni silimin goli January 2017).[1]

Piibupiibu mali niŋ

Osei daa nyɛla bɛn piigi so jintɔri zaŋ n-ti Old Tafo piibupiibu yaɣali din be Ashanti Region, Ghana tuuli yuuni 2004 Ghana piibupiibu ni.[13][14][15] O daa nyɛla ŋun zani n-ti wabigu paati New Patriotic Party ka di.[14][15] O yaɣali daa nyɛla din pahi kuɣisi pihita ni ayobu zuɣu kuɣusi pihinahi yin’ka puuni wabigu paati ni daa di Ashanti Region.[16] New Patriotic Party daa di kuɣusi din galisi jinaduu ka mani kuɣusi kobigi ni pihita ayi’ka kuɣusi kobishii ni pihita puuni.[17] Bɛ daa piigi o la yuuni 2004 ni vooti kali tuhi pihita-ni-anahi ni kobisiwɔi ni pihinu ni ayopɔin (34,957), vooti kali tuhi pihinahi-ni-anahi (44,000) puuni.[14][15] Ŋɔ daa yiɣisi la vaabu pihinii yin’ka (79.4%) kobigi puuni.[14][15] Bɛ daa piigi o mi ka che Salu Ibrahim ŋun daa zani n-ti National Democratic Congress, Andrews K Asamoah-Akoto ŋun daa zani n-ti Convention People’s Party ni Amediku Dominic D Quarshie ŋun daa nye zangama jintɔri bɔra.[14][15] Lala jintɔriba ata ban pahi ŋɔ daa nyɛla vooti kalli tusaapɔin ni kobigi ni pia ni ayobu (7,116), vaabu pia ni ayobu (16.2%) kobigi puuni, vooti kalli kobisinahi ni pishi ni ayobu (426), vaabu yini (1%) kobigi puuni ni vooti kalli tuhili ni kobisinu ni yini (1,501), vaabu buta (3.4%) kobigi puuni, ka mani bɛ yuya maa ni pɔ’ n doya shɛm maa.[14][15] Yuuni 2008, Osei daa lahi zani n-ti New Patriotic Party ka lahi di lala piibupiibu yaɣali maa.[18][19] O piibupiibu yaɣali ŋɔ daa nyɛla din pahi piibupiibu yaɣa pihita ni anahi din daa nye wabigu paati ni daa di kuɣusi pihinahi yin’ka puuni Ashanti Region.[20] New Patriotic Party daa di kuɣusi bɛla ka mani kuɣusi kobigi ni awɔi (109) kuɣusi kobishii ni pihita (230) puuni.[21] Osei daa diya ni vooti tuhi-pihita-ni-ayobu ni kobigi ni pisopɔin ni yini (36,171) vooti tuhi-pihinahi-ni-ayopɔin ni kobisinahi ni pihinii ayi’ka (47,478).[19][18] Di daa yiɣisi la vaabu pisopɔin ni ayobu (76.18%) kobigi puuni vooti zaasa ni.[18][19] Bɛ daa piigi o mi ka che Swallah Ali ŋun daa zani n-ti People’s National Convention, Dominic Kwabena Anomah ŋun daa zani n-ti National Democratic Congress, Issah Abdul Salam ŋun daa zani n-ti Convention People’s Party ni Mohammed Rabui Umar ŋun gba daa zani n-ti Reformed Patriotic Democrats.[18][19] Bɛn pahi ŋɔ daa nyɛla vooti kobisinahi ni pishi ni ayopɔin (427), vooti tuhi-pia ni kobisita ni pihinii ni ayobu (10,386), vooti kobisita ni pisopɔin ni anu (375) ni vooti kobigi ni pishi yin’ka (119), ka mani bɛ yuya ni pɛ’ doya shɛm maa:[18][19] ka di yiɣisi vaabu pihita ni ayopɔin kobigi puuni (37.59%), vaabu bunu kobigi puuni (5.43%) ni vaabu yim kobigi puuni (1.28%), bɛ yuya maa di doya shɛm maa.[18][19] Yuuni 2012, Osei daa lahi di jintɔri tali lala yaɣali maa.[22][23] O daa diya ni vooti tuhi-pihinahi-ni-ta ni kobisinu ni pihiyobu ni yini (43,561), vooti tuhi-pihinu-ayopɔin ni kobisinahi ni pihinii ayi’ka (57,478) puuni.[22][23] Ŋɔ maa daa yiɣisi la vaabu pisopɔin ni anu (75.79%) kobigi puuni.[22][23] Bɛ daa piigi o ka chɛla Memuna Kabore Abu-Bakr Siddique ŋun daa zani n-ti National Democratic Congress, Faruk Muhammed Tankoh ŋun daa zani n-ti People’s National Convention ni Issah Abdul Salam ŋun daa zani n-ti Convention People’s Party.[22][23] Bɛ daa nyɛla vooti tuhi pia-ni-ata ni kobisinahi ni pihinu ni anahi (13,454), vooti kobigi ni pihinu yin’ka (149) ni vooti kobisita ni pia ni anahi (314, ka mani bɛ yuya ni pɔ’ n doya shɛm maa:[22][23] ka di yiɣisi vaabu pishi ni ata (23.41%) kobigi puuni, 0.26% ni 0.55%.[22][23]

Maŋmaŋa biɛhigu mini kibu mali niŋ

Osei daa nyɛla dolo dolo nira ŋun chani Catholic choochi.[1] O daa niŋ amliliya ka dɔɣi bihi ata. O daa kpila silimin goli March 20, 2023 ka nyɛ yuun pisopɔin yin’ka.[1]

Lahi nye ma mali niŋ

Kufuor governmentList of Ghanaian politicians

Kundivihira mali niŋ

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 Ghana MPs – MP Details – Osei, Anthony Akoto (Dr).
  2. Parliament of Ghana.
  3. 3.0 3.1 3.2 Hon. Anthony Akoto Osei | Ex-Officio Member | Institute for Fiscal Studies Ghana (en-US).
  4. OTMA – Old Tafo Municipal Assembly.
  5. Anthony Akoto Osei, Biography.
  6. Ghana’s finance minister dies – Baah-Wiredu (en).
  7. I deserve another term -Akoto Osei (en).
  8. 2nd batch of ministerial nominees; Ursula, Akoto Osei, Joe Ghartey named (en-gb).
  9. Effah, K. (2017-02-08). Photos: President Akufo-Addo swears in Otiko Djaba, et al as Ministers (en).
  10. Dr. Akoto Osei heads new Monitoring and Evaluation Ministry (en-US) (2017-01-12).
  11. Arts Minister Catherine Afeku makes it to Cabinet. ghanaweb.
  12. Profile of Dr Anthony Akoto Osei, minister-designate for monitoring and evaluation (en-us) (2017-01-12).
  13. Parliament of Ghana.
  14. 14.0 14.1 14.2 14.3 14.4 14.5 FM, Peace. Ghana Election 2004 Results – Old Tafo Constituency.
  15. 15.0 15.1 15.2 15.3 15.4 15.5 Elections 2004; Ghana’s Parliamentary and Presidential Elections. Accra: Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung. 2005. p. 129.
  16. Statistics of Presidential and Parliamentary Election Results (en-US) (2016-08-10).
  17. FM, Peace. Ghana Election 2004 Results – President.
  18. 18.0 18.1 18.2 18.3 18.4 18.5 Ghana Elections 2008. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2010. p. 66.
  19. 19.0 19.1 19.2 19.3 19.4 19.5 FM, Peace. Ghana Election 2008 Results – Old Tafo Constituency.
  20. FM, Peace. Ghana Election 2008 Results – Ashanti Region.
  21. FM, Peace. Ghana Election 2008.
  22. 22.0 22.1 22.2 22.3 22.4 22.5 FM, Peace. Ghana Election 2012 Results – Old Tafo Constituency.
  23. 23.0 23.1 23.2 23.3 23.4 23.5 Elections 2012. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2012. p. 132.