Tampe-Kukuo

E-Class

Tampe-Kukuo nyɛla tiŋkpan’ shɛli din be Tamali yaɣili. Di lahi nyɛla Gulkpɛɣu kparibɔɣiri ni yini. Di zuɣu Gulkpɛ-Naa n-leeri li.

Piligu

Di bela Kumbuŋ palli yaɣili. A yi yi Tamali chani Kumbuŋ nti paai Malshegu, di bela nuzaa zuɣu. Di mini Malshegu bala daansi. Tiŋkpansi anahi n-gili li. Kumbuyili bela di wulin’ puhili poli, Malshegu di gulinyaansi, Kukuo Yapalisi di wulin’ luhili ka Sɔɣunaayili mi ʒe di toon’ dini.

Taarihɛ

Tampe- Kukoo daa pun benimi hali ka Anasaaranima ti naan yi kana Dagbaŋ ŋɔ. O wuhiya ni Tampe-Kukoo daa bela Gulkpɛ-naa tiŋgbani ni ka lala saha maa Gukpenaa daa na ȝila Yani. Kaleem lahi wuhi ni Tampe-kukoo ni daa pili shɛm m-bɔŋɔ; ni dɔɣirikpeen’so (bɛ so lahi ȝi o yuli) n-daa zaŋ o niriba na nti ȝini ni maa ni (Tampe-Kukoo) n-gbubi ba (niriba bi lahi tooi baŋ o ni daa yi luɣ’shɛli polo na ni o niriba maa). Kaleem buɣisiya ni tampima n-daa galisi Tampe-Kukoo pam. O wuhiya ni di saha maa niriba ban daa be Yaan Naa sulinsi ni yi daa kpuɣi bɛ puu atam, bɛ yɛn piila shɛli n-tahi Yaan nayili nti ti farigu (Yaan Na’so ŋun yuuni ka yɛli ŋɔ niŋ maa yuli nyɛla niriba ni tam shɛli) amaa ni lala dɔɣirikpɛma ŋɔ ŋun daa bi niŋdi lala maa. Kaleem lahi wuhiya ni di saha n-nyɛ tikub’naa daa chaŋ nti yɛli Yaan Naa ni dɔɣirikpeen’so m-be Gukpɛɣu n-kpuɣiri o puuni atam ka bi tahiri farigu na n-tiri ŋun Yaan Naa. Kaleem wuhiya ni yɛlli ŋɔ ni daa lu Ndan Yaan Naa tibili ni o suhu daa yiɣisiya pam ni di saha ka Yaan Naa che ka bɛ chaŋ ti zaŋ lala dɔɣirikpɛma maa na. Lala saha ŋɔ Yaan naa daa na øila Yani Dabari din be Gushee mini Tamaligu sunsuuni la. Kaleem bi tam ka lahi yɛli ni ‘’Tampima mi ku tooi ko” ni dina n-daa nyɛ bɛ dii boli tiŋa maa yuli Tampe-kukoo.