Ola Rotimi

o nyɛla Nigeria yiliyiinda

Olawale Gladstone Emmanuel Rotimi, bɛ ni daa tooi mi so Ola Rotimi (13 April 1938 – 18 August 2000),[1] daa nyɛla Nigeria kpɛr' sabiri biiŋa ni kpɛrigu shee malibu baŋdi kuɣinli. O daa nyɛla bɛ ni boli so "Dooyaani zaŋti kpɛrigu kpɛribu shee[2] - kpɛrikpɛrita, kpɛrigu baŋda, kpɛrigu puuni yila sabiri biinga ni ŋun maani kpɛrigu nɛma - ŋun nam kpɛrigu politi, n-zaŋ ʒiɛmani shɛŋa naɣichiinsi dihili"[3]

Ola Rotimi
Sapele (en) Translate, Silimin gɔli April 13, 1938
O ya TiŋgbaŋNigeria
Kpibu sheeIle Ife (en) Translate, Silimin gɔli August 18, 2000
Education
Shikuru shɛli o ni chaŋBoston University (en) Translate
Boston University College of Fine Arts (en) Translate Bachelor of Arts (en) Translate
Yale School of Drama (en) Translate Master of Arts (en) Translate
Methodist Boys' High School (en) Translate
Bala yɛlibu, sabbu bee buɣisibuSilmiinsili
Nigerian Pidgin (en) Translate
Tuma
Tumawriter (en) Translate, university teacher (en) Translate, theatrical director (en) Translate ni choreographer (en) Translate
Notable workThe Gods Are Not To Blame (en) Translate
Kurunmi (en) Translate
Hopes of the living dead (en) Translate
Ovonramwen Nogbaisi (en) Translate
Our husband have gone mad again (en) Translate
Holding talks (en) Translate
Pin' shɛŋa o ni dee

O taarihi yɛltɔɣa mali niŋ

O pilli mali niŋ

Rotimi daa nyɛla Samuel Gladstone Enitan Rotimi ŋun daa nyɛ Yoruba doo la[4] mini Dorcas Adolae Oruene Addo bia. O daa nyɛla bɛ ni dɔɣi so Sapele,[5] Nigeria tingbani ni ka kaya ni taɣada balibu balibu kpaŋsibu daa kuli nyɛ o ni zaŋ shɛli bahi o tooni o tuma shee. O daa chaŋla St. Cyprian's School Port Harcourt din gbaai yuuni 1945 zaŋ hali yuuni 1949 ni St Jude's School, Lagos, din gbaai yuuni 1951 zaŋ hali ni 1952 ni  Methodist Boys High School din be Lagos gba daa nyɛla o ni chaŋ shɛli pɔi ka naai kpuɣi napɔŋ chaŋ United States yuuni 1959 nti kpe Boston University puuni n-daa ti deei BA fine arts puuni. Yuuni 1965 ka o daa su Hazel Mae Gaudreau amiliya.[6] Hazel gba daa nyɛla ŋun chaŋ Boston University, n-daa ti bɔhim opera, voice ni music baŋsim. Yuuni 1966 ka o daa deei MA Yale School of Drama, ka daa waligi lee Rockefeller Foundation baŋda diɛma sabbu puuni ni kpɛrigu litiricha puuni.

Theatre baŋsim mali niŋ

Rotimi tooi zooya ka o zaŋdi Nigeria taarihi ni kaya ni taɣada niŋdi o tuma puuni. O tuuli diɛma, To Stir the God of Iron (Din daa nam 1977 la), daa nyɛla din niŋ kpɛrigu shikuru zaŋ ti Boston University ni Yale, nangban' yini. [7]

Yuuni din na bi yuui mali niŋ

O ni daa labina Nigeria yuuni 1960 polo, Rotimi daa wuhila University of Ife (din yuli pa booni Obafemi Awolowo University), ni Port Harcourt. Samili, din be, siyaasa biɛhigu puuni Nigeria puli ni, Rotimi daa di saha pam yuuni 1990 polo m-be Caribbean ni United States, luɣishɛli o ni daa wuhiri Macalester College din be St. Paul, Minnesota. 2000 yuuni ka o labina Ile-Ife n-daa ti wuhi Obafemi Awolowo University zaŋ hali nti kani. Hazel (O paɣa) daa kanila silimiin-goli May puuni yuuni 2000, kamani chira ashɛm sunsuuni pɔi ka Rotimi gba daa kani maa. O kpɛriti din na bi yuui n-nyɛ The Gods Are Not to Blame (Di nambu yuuni 1968; ka zaŋ wuhi salo yuuni 1971),  ni Sophocles Oedipus Rex labi niŋ nti soochi aaya, Kurunmi ni Prodigal (Din nam yuuni 1969, ka zaŋ wuhi salo boli Kurunmi yuuni 1971), n-daa sabi Ife Festival of Arts pahi ayi, Ovonramwen Nogbaisi (Din nam yuuni 1971, ka zaŋ wuhi salo yuuni 1974), zaŋ kpa bahigu Naa bee zuɣulana zaŋ ti Benin empire; ni Holding Talk (1979). Bahiguna diɛma, din gbaai If: A Tragedy of the Ruled (1983) ni Hopes of the Living Dead (1988), din tuui ŋme University of Port Harcourt ka daa leei diɛma din yoli Obafemi Awolowo University Drama Department. Walansi daa ŋmɛri Everyone His/Her Own Problem, daa du m-pani pɔhim maa zuɣu yuuni 1987. O buku din yuli daa booni African Dramatic Literature: To Be or to Become? daa zaŋmi wuhi salo yuuni 1991. Rotimi, bilichini ŋun bi zaŋ o zaɣa niŋ gbampiɛla biɛhigu ni ka daa kuli yiŋa na ni o ti tabi o yaa tariga o maŋmaŋa tingbani puuni, daa nyɛla ŋun taba bi yoli. Ŋun pɔra barilim polo, ka lee nyɛ ninvuɣu timsili Africa kpɛrigu puuni, o daa nyɛla bini din gahim ka nyɛ din niŋ litiricha baŋsim yaɣili. O niya din daa nyɛ o wuhi diɛma 5000 cast members la daa niŋla yɛlimaŋli Amphi Africa Theater din daa niŋ ka bɛ daa zaŋ o sɔŋ ni o vuhi dama salo maa buɣisi dabisili maa ʒia maa sodoligu sabbu. Niriba daa kuli niŋdila kpɛrigu kpɛri ka yira deen' diɛmdi bini maa zuɣu o adaka bili maa gbuni ka doo maa daa lɛbigiri o adaka bila maa. Rotimi daa zaŋla yuma anu din daa bahindi nyaaŋa n-daa labi tum o diɛma dibaa ayi shɛŋa din yuya booni Man Talk, Woman Talk ni Tororo, Tororo, Roro – nti pahi di kpalinkpaa, din daa kpuɣi ka che salo o kpibu yuuni maa 2000, din daa naai zaŋ wuhi salo ni yuli din booni The Epilogue. Daa nyɛla niriba ni mi shɛli Rotimi theatre ni kpɛri ka lari la baŋsim puuni yini, din daa kpuɣi o kpaŋmaŋa saha zaa. Di daa mali lari di puuni ka bali shɛli o ni daa yɛri maa daa mali Nigeria silimiinsili di puuni (kamani: "See you get?" "I call God on him"). Tuma maa lahi nyɛla din yɛn kpaŋsi niriba ka bɛ tee n-lahi zaŋdi lala yɛltɔɣa niŋdi bɛ tuma nima puuni. Rotimi nyɛla ti ni lahi yɛn tee so yala ni kpaŋmaŋa shɛli o ni daa niŋda zaŋ kpa litiricha biɛligu polo ŋun tɛha daa taɣi theatre ni ŋun diɛma lahi tiri wuhi kpɛrigu zaashee ni di kpaŋsi biɛhigu tɛha ka lahi buɣisi ni di mali yɛli muɣisiri shɛŋa ti ni tooi nyari ti biɛhigu puuni dakulo kam.

Kundivihira mali niŋ

  1. Povey, John (1984-05). "A New Reader's Guide to African Literature". African Arts 17 (3): 89. DOI:10.2307/3336085. ISSN 0001-9933.
  2. Nigeria, Guardian (2020-08-15). 20 years on...remembering Ola Rotimi, a complete man of the theatre (en-US).
  3. Banham, Martin (2000-10-17). "Ola Rotimi" (en-GB). The Guardian. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/news/2000/oct/17/guardianobituaries1.
  4. (2010-09-21) "Dictionary of Literary Biography Complete Online". Reference Reviews 24 (7): 26–28. DOI:10.1108/09504121011077219. ISSN 0950-4125.
  5. Leab, Dan (2016-04). Coplon, Judith (17 May 1921–26 February 2011). American National Biography Online. Oxford University Press. Check date values in: |date= (help)
  6. Wright, Ian (2000-10-17). "Mark Payne" (en-GB). The Guardian. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/news/2000/oct/17/guardianobituaries.
  7. Ola Rotimi | Nigerian scholar and dramatist (en).