E-Class

Alibalisa
Yaɣ shelivegetable, bulb, Allioideae Mali niŋ
Di bukaataherbal medicinal product, food product Mali niŋ
Binyɛra ka bɛ zaŋ namlibulb Mali niŋ
Natural product of taxonAllium cepa Mali niŋ
Unicode bachinima🧅 Mali niŋ


Alibalisa nyɛla ʒiɛkuri ka mali pahiri duɣiri ʒiɛri ni bindirigu ka bɛ biriti li tingbani ni. Silminsi booni la alibalisa onion (Allium cepa).[1]

Dagbamba lahi booni li alibalisa kpuli. Bi biritili la andunia nya tiŋgbaŋ kam puuni. Di lahi biɛla paya paya ka lahi ŋmani binidiri vari shɛŋa silminsi ni booni shɛŋa garlic, scallions, shallots, ni leeks.[1]

Alibalisa mali alaafee zaŋ ti ninsalnim niŋbuna doomi di mali an-tioxidants mini sulfur compound di puuni.[1]

Di an-tioxidant mini an-ti-inflammatory biɛhigu maa chɛmi ka di boori cancer loobu, ka boori ʒi duli mini shikiril galsim ninsal'ningbuni ni. Di lahi kpaŋsiri kɔba alaafee.[1]

Be mali alibalisa niŋdi ʒɛri ni bindiri' shɛŋa din bori bin nyɔma. Tiŋ'shɛŋa kuli zaŋ dila alibalisa ka di nyɛ bindir kpani. Sheba duɣuri mi, ka shaba waarili, ka shaba sharri, ka shaba mi chimdili. Alibalisa dirila zaɣ kahili be ka be baɣisili ka di lee zim ka be naai dilli.[1]

Alibalisa Foto ŋmahinli mali niŋ

 
Alibalisa
 
Alibalisa
 
Alibalisa

Alibalisa Balibu mali niŋ

Alibalisa nyɛla kɔnkɔba zaŋ kpa di galsim mini di niŋbun kom a maa din kuli niŋ bayana nyɛla din niŋbuŋkom nyɛ zaɣ piɛlli bɛɛ zaɣ dozim bɛɛ zaɣ ʒee. Di bali shɛŋa lambu toɔ ka shɛɣa malisa ka shɛɣa gba tula.[1]

bene tooi di alibalisa din nabi bi. di vari ni na be kpabsi saha shɛli maa. Silminsi boodila lala alibalisa maa scallions, spring onions, bee summer onions.[2]

Alibalisa Yuya Balibu mali niŋ

Silmin'baŋdiba pumpula alibalisa balibu ka mani din do gbunni ŋɔ

  • Allium cepa var. aggregatum – G. Don
  • Allium cepa var. bulbiferum – Regel
  • Allium cepa var. cepa – Linnaeus
  • Allium cepa var. multiplicans – L.H. Bailey
  • Allium cepa var. proliferum – (Moench) Regel
  • Allium cepa var. solaninum – Alef
  • Allium cepa var. viviparum – (Metz) Mansf.[3][4]

Alibalisa Ni Mali Alaafee Binyahiri Shɛɣa mali niŋ

  1. Calories: 40
  2. Water: 89%
  3. Protein: 1.1 grams
  4. Carbs: 9.3 grams
  5. Sugar: 4.2 grams
  6. Fiber: 1.7 grams
  7. Fat: 0.1 grams[5]

Alibalisa Anfaani mali niŋ

Vihigu wuhiya ni alibalisa mali alaafee pam doomi vihigu maa wuhiya ni alibalsa an-tioxidant mini anit-inflammation puuni maa galsiya pam ka mali yaa. Din piɛndoya gbunni ŋɔ wuhirila di anfaani shɛŋa.

1. Puuni Alaafee kpaŋsibu: Alibalisa nyɛla din mali fiber mini prebiotics din ni tooi chɛka wun dirili lɔŋ yɛn mali alaafee.[6]

2. Ningbun Shikiri Balgibu: Shikiri dɔriti nyɛla din bɔbi niribi pam ka alibalisa dibu boori shikiri galsim niŋbuŋ ni.

3. Kɔba ni alaafee: Kɔba doriti nyɛla din bɔbi niribi pam. Silmin'baŋdiba booni li mi Osteoporosis. Di nyɛla din zoo pam paɣaba ban dɔɣi naagi ni. Vihigu wuhiya ni alibalisa dibu kpaŋsiri kɔba alaafee.

Alibalisa Kɔli mali niŋ

Onion grading at the Centre for Agroecology, Water and Resilience, England, using a manually-operated sorter

2019 puli ni, andunia zaa daa kɔla alibalisa ka di kalinli nyɛ 4.5 million tonnes, ka di nyɛla People's Republic of China daa ʒirila vaabu 22% andunia zaa kɔli, ka Japan, Mali, ni South Korea pahirili buyi.

Nim'bihi ŋumtibu mali niŋ

Bɛni ŋmahi Alibalisa kahili di ŋubin-tira nim'bihi ni. Hali so ni ʒi bɛ ni ŋmahiri li shɛli maa di tooi zooya pam ka di ŋumtiri lala ban ʒi di gbuni maa gba nina ni. Nim'bihi ŋumtibu ŋɔ yila alibalisa ni mali alliinases di kom puuni. Be yi ŋmahi alibalisa di kom maa yihira pɔham. Lala pɔham ŋɔ n chɛka nintam yiri ban ʒi di gbunni maa ni bihi ni.

Di yɛn niŋ shɛm ka alibalisa bi ŋumti nim'bihi nyɛmi ni di paɣi kɔm puuni bee ko' shɛli din zɔra puuni. Din lahi pahira, alibalisa tu ni di wula maa bi ŋmahi di yɛn chɛri. Domi wula maa zaɣisiri gari alibalisa maa maŋmaŋa. Din pahiri ata, bɛ ni tooi zaŋ alibalisa niŋ freegi puuni pɔi ka di naai ŋmahi. Din pahira anahi, fan ni tooi vibi alibalis ʒaɣu maa n bahi din yi niŋ ka wun ŋmahirili maa ni boora. The pahiri anu, so ni ge ni alibalisa ʒaɣu kpɛ o nin bihini di be tu ni lala niri'maa ŋmahi alibalisa.[7]

Kundivihira mali niŋ

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 Onions 101: Nutrition Facts and Health Effects (en) (2019-05-08).
  2. Onions 101: Nutrition Facts and Health Effects (en) (2019-05-08).
  3. USDA Plants Database.
  4. "Integrated Taxonomic Information System", Wikipedia (in English), 2021-05-22, retrieved 2022-02-17
  5. Onion History (en-US).
  6. 9 Impressive Health Benefits of Onions (en) (2018-12-18).
  7. What is the chemical process that causes my eyes to tear when I peel an onion? (en).[permanent dead link]