Kwacha (ISO 4217 dalinli: ZMW) nyɛla Zambia liɣiri. di pu mi hali ni 100 Ngwee.

Zambian kwacha
currency
TiŋaZambia Mali niŋ
Central bank/issuerBank of Zambia Mali niŋ
TaɣiOld Zambia kwacha, Zambian pound Mali niŋ
Pilibu saha1 Silimin gɔli January 2013 Mali niŋ
Unit symbolK, ZK Mali niŋ
MaanaGiesecke+Devrient Mali niŋ

Di bachi ni yina shɛli mali niŋ

Di yu ŋɔ (kwacha) yimi na Nyanja, Bemba, mini Tonga balli bachi din nyɛ "dawn", di wuhiri ti Zambia bilichini nima taachi din nyɛ "new dawn of freedom". YUli din nyɛ ngwee lɛbigibu nyɛla "neesim" Nyanja balli ni.

Taarihi mali niŋ

Pɔi ni maŋsulinsi deebu yuuni 1964, "Rhodesia mini Nyasaland poud" n-daa nyɛ liɣiri n-ti "British protectorate" din be Northern Rhodesia. Banki nooti nima din nyɛ 10 shillings, 1, 5, mini 10 pounds nyɛla Central Africa Currency Board ni daa yihna ka di gori ginda, n-ti pahi laɣ'baligu 12, 1, 3, 6 pence, ni 1, 2, 2+12, mini 5 shillings. Maŋsulinsi nyaaŋa, Bank of Zambia daa yina ni Zambia tuuli liɣiri, "Zambian pound", yuuni 1964. Lala liɣiri nima ŋɔ dalima daa ŋmani la liɣiri din daa pun beni hali ka bɛ ti deei maŋsulinsi, gbaa yihi "10 pounds note", Bank of Zambia ni daa na ʒin ŋma laɣi shɛli.[1] Nahingbaŋ palli daa yina ni ti zani n-ti tiŋa ŋɔ maŋsulinsi deebu mini nimmohi. Liɣiri dibaa ayi la – Rhodesia mini Nyasaland pound n-ti pahi Zambian pound, daa kuli diri mi gabiori taba hali ni silimiin goli December 15, 1965, ka bɛ naan yi ti yihi South Rhodesian pound laɣ'baligu ka di lahi kani gori ginda, gbaa yihi "3 pence" laɣibaligu din daa pahi Zambia liɣiri zuɣu n-di saha bɛla.[2]

Silimiin goli July 1, 1966, jintɔri duu daa saɣiti "decimal currency system" pɛbu (Act 40 of 1966), ka daa taɣi bɛ laɣ'zuɣu dalinli n-ti Kwacha, ka kwacha yini nyɛ 100 ngwee. Kwacha zaɣ-yini taɣibu daa nyɛla Zambian shillings pia, bee Zambian pound zaɣ'yini pirigili. Dini n-nyɛ, zaŋ chaŋ silimiin goli January 16, 1968, "Zambian pound notes" zaa daa nyɛla bɛ ni yihi shɛli ka di lahi kani ka" kwacha notes" pala daa zani di zaani, n-ti pahi ngwee laɣ'baligu. "Zambian pound notes" din daa nyɛ 10 shillings, 1, ti pahi 5 daa taɣiya n chaŋ 1, 2 and 10 kwacha zaŋ doli taba, 50 ngwee gbaŋ daa yina ti zani ti 5 shillings kurili din daa nyɛ laɣ'baligu, n-ti pahi 20 kwacha gbaŋ palli.[3] Ngwee laɣ'baligu daa mali la dalima 1, 2, 5, 10, hali ni 20 ngwee ka di zani n-ti 1, 3, 6 pence, 1, mini 2 shillings laɣ'baligu din fdaa beni.[4] "Zambian pound" gbana, ni laɣ'baligu daa bɛ lahi saɣi ti ni di da binshɛɣu silimiin goli January 31, 1974.[2]

Di piligu piligu, kwacha daa chaŋ mi ti gohi "pound sterling" ni dubu din daa za luɣiyini 1.7094 kwacha 1 pound kam zuɣu ni. Di zaa yoli, US dollar ni daa shee tiŋa silimiin goli August 15, 1971, Zambia daa gbunigi bɛ liɣiri mi lɔra zaa n-ti lɔ British liɣiri yaɣili,ka zaŋ kwacha ti gohi America liɣiri yaɣili. Lala taɣibu taɣibu ŋɔ daa booi kwacha salima zaashee ni vaabu 7.8%.Chira bɛla nyaaŋa, British Chancellor of the Exchequer Anthony Barber, daa moli Sterling area kpihimbu, mini "sterling pound" du m-pani, causing Zambia to renounce the monetary privileges once enjoyed as a member state.

Zaŋ kuli gbaai yuma maa zaa, Zambia liɣiri daa niŋ wahala ni danko boobu, ka talahi gbaai Bank of Zambia ka bɛ siɣisi liɣiri din kalinli du zuɣusaa yuuni 2003, hali ti tabili 20,000 mini 50,000 kwacha laɣi yora din yan che ka kohimma ni damma chani viɛnyɛla. Yuuni 2013, laɣ'palli,kwacha liɣiri kalinli din daa labi taɣi daa yina.[2] Zambia liɣiri danko daa doni tiŋa n-doli kalinli labi taɣi ŋɔ; di taɣibu daa nyɛla 22 kwacha zaŋ ti U.S. dollar silimiin goli April 2021. 2021 Zambia piibu piibu nyaaŋa daa nyɛ nyaaŋa labbu n-ti Edgar Lungu,ka liɣiri jilima daa labi na; zaŋ kana silimiin goli 27 August 2021 1 U.S. dollar daa taɣiri mi kamani 16 kwacha.[5]

Bini din gbaai silimiin goli 22 January 2022 zaŋ chaŋ 1 September 2022, Zambian kwacha n-daa nyɛ liɣiri din tum di viɛnyɛla ni United States dollar, ka chani vaabu 18.5%.[6]

Laɣ'baligu mali niŋ

Tɛmplet:Coin image box 1 double

Yuuni 1968, bronze 1 mini 2 ngwee ti pahi cupro-nickel 5, 10 mini 20 ngwee daa yina. Lala laɣ'baligu ŋɔ zaa tooni daa mali la tiŋgbani zuɣulana Kenneth Kaunda ka mali mɔri din nyaaŋa. 50 ngwee laɣ'baligu din daa mali yaɣa pia ni ayi daa yina yuuni 1979 n-ti zani n-ti 50 ngwee laɣ'gbaŋ mini FAO themes.

Yuuni 1982, copper-clad-steel daa zani n-ti bronze in ti 1 mini 2 ngwee. Di dibaa ayi ŋɔ daa kuli bɛni mi hali ni yuuni 1983, ka 5 mini 10 ngwee daa zani yuuni 1987 n-ti pahi 20 ngwee yuuni 1988. Nickel-brass 1 kwacha gba daa yina yuuni 1989ka mali "Bank of Zambia" di nangban kuɣila. Di daa zuɣusaa dubu daa kuli nyɛla saha bela n-ŋɔ.

Yuuni 1992, laɣ'palli, laɣ'baligu daa yina ni nickel-plated-steel 25 mini 50 ngwee mini brass 1, 5 ti pahi 10 kwacha. Lala laɣ'baligu ŋɔ daa mali la "national crest" di tooni ni tiŋgbani mɔɣu di nyaaŋa. Yuun yini ka laɣ'baligu ŋɔ daa kuli niŋ ka lahi nyahi di ni daa niŋ ka kohimma ni damma yɛla niŋ tɔm.

Lala laɣ'baligu ŋɔ zaa,laɣ'kura mini zaɣ'pala zaa dibu a nyɛla din saɣi ti. Amaa, kuri shɛŋa din mali li maa mali jilima n-garidi maŋ maŋa nini, di zuɣu a dii ku nya ka bɛ mali li n-niŋ di daabiligu. A ni ni tooi nyali luɣ'shɛli nyɛla bɛ yi ti kɔhiri li n-tiri saamba.

Silimiin goli January 1, 2013, laɣi pal' baligu daa yina, di ni n-nyɛ 5, 10, 50 ngwee n-ti pahi 1 kwacha.[7]

Kwacha laɣ'bali pala (2013 series)

Denomination Dates
5 ngwee 2013–present
10 ngwee 2013–present
50 ngwee 2013–present
1 kwacha 2013–present
Coins of the Zambian kwacha (2012 "Revaluation" issue)
Value Technical parameters Description Date of issue
Diameter Thickness Composition Edge Obverse Reverse Date
5 ngwee 19 mm 1.55 mm Nickel-plated steel Plain Coat of arms of Zambia Zambezi indigobird 2012 January 1, 2013
10 ngwee 20 mm 1.57 mm Brass-plated steel Plain Coat of arms of Zambia Eland 2012 January 1, 2013
50 ngwee 21 mm 1.60 mm Brass-plated steel Reeded Coat of arms of Zambia African elephant 2012 January 1, 2013
1 kwacha 24 mm 1.73 mm Nickel-plated steel Reeded Coat of arms of Zambia Zambian barbet 2012 January 1, 2013

Banki liɣiri mali niŋ

Zambian kwacha daa tuumi yina yuuni 1968 n-ti zani Zambian pound zaani. Kwacha nahingbaŋ daa taɣiya saha puli ni, yaha, yori pala daa nyɛla bɛ ni yihi shɛli bee n-kpɛhi. Kwacha tuuli dibaa ayopɔin na nyɛla din beni ka kwacha din pahi buyi daa yina ti pahi yuuni January 1, 2013, ka di nahingbana bee di ashili nahingbana na bi taɣi. Banki liɣiri nima zaa nyɛla din mali nahingban yinsi, ka mali taɣibu bela zaŋ chaŋ di kom polo ni bis~hɛli din be di nyaaŋa.

Kwacha tuuli (1968–2012) mali niŋ

Tuuli yihibu na (1968) mali niŋ

Kwacha tuuli din yina daa yimi na yuuni 1968. Di yimi na bunu zuɣu 50 ngwee, 1, 2, 10, n-tin pahi 20 kwacha. Di zaa tooni mali la tiŋgbani zuɣulana Kenneth Kaunda annfooni di tooni ka o be zuliya nɛma ni di nudirigu, n-ti pahi "Coat of Arms of Zambia" di nuzaa polo, 50 ngwee banki liɣiri, bee kwacha sunsuuni zuɣusaa banki liɣiri. Di nyaaŋa wuhiri la biɛhigu ni binyɛra pam din be Zambia. Thomas De La Rue & Co. Limited n-daa ŋma lala liɣiri ŋɔ, ka mali Dr Justin B. Zulu, Bank of Zambia zuɣulana ŋun pahiri buyi gɔribu. 50 ngwee banki liɣiri ŋɔ nyaaŋa, kwacha banki liɣiri nima mali la tiŋgbani zuɣulana Kenneth Kaunda anfooni din be gbunni. Specimen banknotes daa yina ni bɛ bɔ dallinli n-ti li, ka SPECIMEN sabi bachi kara tabili di tooni mini nyaaŋa zaa.

Denomination Pick Obverse Reverse F.I1 L.I2 Description
Fifty Ngwee P-4 1968 1968 Obverse: Red-violet on multicolor underprint. A portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms on the left. A dot between the currency symbol and face value.

Reverse: Southern lechwe in the Kafue Flats. Watermark: None

One Kwacha P-5 1968 1968 Obverse: Dark brown on multicolor underprint. A portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center. A dot between the currency symbol and face value.

Reverse: Farmer plowing field with tractor. Another two farmers plowing the same field with four oxen. Watermark: President Kenneth Kaunda

Two Kwacha P-6 1968 1968 Obverse: Green on multicolor underprint. A portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center. A dot between the currency symbol and face value.

Reverse: Copper mining facility. Mining tower at the center, and conveyor belt on the left. Watermark: President Kenneth Kaunda

Ten Kwacha P-7 1968 1968 Obverse: Blue on multicolor underprint. A portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center. A dot between the currency symbol and face value.

Reverse: Victoria Falls on the Zambezi River at center. Watermark: President Kenneth Kaunda

Twenty Kwacha P-8 1968 1968 Obverse: Purple on multicolor underprint. A portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center. A dot between the currency symbol and face value.

Reverse: National Assembly building in Lusaka at center. Watermark: President Kenneth Kaunda

1 First Issued, refers to the year of first issue of the actual banknote from the same emission. 2 Last Issued: refers to the year of last issue of the actual banknote from the same emission.

Second emission (1969–1973) mali niŋ

Yuuni 1969, Zambian kwacha din oahi buyi daa yina. Tuuli, di daa mali la tuuli bakni liɣiri dibaa anu la nahingbana, ka di zaa mali Dr Justin B. Zulu, Mr Valentine S. Musakanya nuu gɔribu, n-ti pahi Mr Bitwell R. Kuwani, zuɣulana ŋun pahiri buyi,buta ni anahi n-ti Bank of Zambia,zaŋ doli taba, gbaa yihi 50 ngweedin daa na ʒin mali Dr Zulu's nuu gɔribu, n-ti pahi 1 kwacha din na ʒin mali Mr Kuwani's nuu gɔribu. Liɣiri din pahiri buyi maa daa kuli ŋmani la tuuli dini la, gbaa yihi wɔliginsim bɛla, din ni ka bɛ daa yihi tɔbu (•) din dalinli mini di nini darija sunsuuni. Thomas De La Rue & Co. Limited n-daa ŋma li, ka specimen banknotes daa yina ni bɛ bo dalinli ti li , ka SPECIMEN sabi bachi kara tabili di tooni mini nyaaŋa zaa..

Denomination Pick Obverse Reverse F.I1 L.I2 Description
Fifty Ngwee P-9 1970 1972 Obverse: Red-violet on multicolor underprint. A portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms on the left. No dot between the currency symbol and face value.

Reverse: Southern lechwe in the Kafue Flats. Watermark: President Kenneth Kaunda

One Kwacha P-10 1969 1972 Obverse: Dark brown on multicolor underprint. A portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center. No dot between the currency symbol and face value.

Reverse: Farmer plowing field with tractor. Another two farmers plowing the same field with four oxen. Watermark: President Kenneth Kaunda

Two Kwacha P-11 1969 1973 Obverse: Green on multicolor underprint. A portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center. No dot between the currency symbol and face value.

Reverse: Copper mining facility. Mining tower at the center, and conveyor belt on the left. Watermark: President Kenneth Kaunda

Ten Kwacha P-12 1969 1973 Obverse: Blue on multicolor underprint. A portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center. No dot between the currency symbol and face value.

Reverse: Victoria Falls on the Zambezi River at center. Watermark: President Kenneth Kaunda

Twenty Kwacha P-13 1969 1973 Obverse: Purple on multicolor underprint. A portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center. No dot between the currency symbol and face value.

Reverse: National Assembly building in Lusaka at center. Watermark: President Kenneth Kaunda

1 Tuuli, refers to the year of first issue of the actual banknote from the same emission. 2 Last Issued: refers to the year of last issue of the actual banknote from the same emission.

Di buyi yibu na saha, commemorative banknote of 1 kwacha daa yina ni di ti kahigi One-party state silimiin goli December 13, 1972. Banki liɣiri maa daa pa din dira, ka mali nahingba bɔbigu.

Yuuni 1973, Bank of Zambia daa yina ni 5 kwacha gbaŋ tuuli. "Red-violet" ka bɛ daa piigi n-ti di nahingbaŋ. Lala nahingban palli ŋɔ daa mali gabbu ni "50 ngwee bill" mini 5 kwacha . Din bɔŋɔ daa che ka Bank of Zambia daa bo nahingbaŋ palli n-ti 50 ngwee yuuni 1973. Zaɣi pali sabinli mini "lilac" din daa che ka di baŋbu niŋ alaha, yaha,di yihibu na bahigu n-daa bala (50 ngwee) di ni daa niŋ kla bɛ daa yihi laɣibaligu na ka di ti zani di zaani. Lala liɣiri dibaa ayi ŋɔ mali la Mr Bitwell R. Kuwani nuu gɔribu di zuɣu, Thomas De La Rue & Co. Limited n- daa ŋma li. Specimen banknotes daa yina nti di zaa, ka specimen banknotes daa yina ni bɛ bo dalinli ti li , ka SPECIMEN sabi bachi kara tabili di tooni mini nyaaŋa zaa.

Denomination Pick Obverse Reverse F.I1 L.I2 Description
Fifty Ngwee P-14 1973 1973 Obverse: Black and lilac on multicolor underprint. A portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center. A depiction of an African fish eagle flying in front of the Sun on the left. No dot between the currency symbol and face value.

Reverse: Miners in copper mine. Watermark: President Kenneth Kaunda

Five Kwacha P-15 1973 1973 Obverse: Red-violet on multicolor underprint. A portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center. No dot between the currency symbol and face value.

Reverse: Child painting and children in class at center. School on the left. Watermark: President Kenneth Kaunda

1 First Issued, refers to the year of first issue of the actual banknote from the same emission. 2 Last Issued: refers to the year of last issue of the actual banknote from the same emission.

Buta yihibu na (1974–1976) mali niŋ

Pɔi ni buta yihbu na, nahingbana din daa bi yuui daa yina ti 10 mini 20 kwacha banki liɣiri. "English engraving" n-da pirinti lala laɣ'pala ŋɔ,ni pirintibu kompini Bradbury, Wilkinson & Co. Di nahingbaŋ palli nyɛla zuɣulan kuro Kenneth Kaunda anfooni kurili, ka di ka adaka din yi gili din bala nima maa, ka mali Mr Bitwell R. Kuwani nuu gɔribu. "Specimen banknotes" daa yina ti banki liɣiri nima zaa, ka specimen banknotes daa yina ni bɛ bo dalinli ti li , ka SPECIMEN sabi bachi kara tabili di tooni mini nyaaŋa zaa. Paɣabu niŋ tabata ni din bi yoli ŋɔ, di nima n-nyɛ din daa be zuɣusaa Zambia binyɛra zaa ni ti tabili notaphilists.

Denomination Pick Obverse Reverse F.I1 L.I2 Description
Ten Kwacha P-17 1974 1974 Obverse: Blue on multicolor underprint. An older portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center.

Reverse: Victoria Falls on the Zambezi River at center.. Watermark: President Kenneth Kaunda

Twenty Kwacha P-18 1974 1974 Obverse: Red and purple on multicolor underprint. An older portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center.

Reverse: National Assembly building in Lusaka at center. Watermark: President Kenneth Kaunda

1 First Issued, refers to the year of first issue of the actual banknote from the same emission. 2 Last Issued: refers to the year of last issue of the actual banknote from the same emission.

Yuuni 1976, yobu bunahi din pahiri buta daa yina, ka bɛ daa lahi zaŋ nahingbaŋ kurili la niŋ li. Banki liɣiri nima mini din dalima da lahi labi yihi na, gbaa yihi 20 kwacha bill, din daa na ʒin yina pahi la bɛ taɣi di nahingbaŋ. Di zaa daa mali la Mr Luke J. Mwananshiku nuu gɔribu, Bank of Zambia zuɣulana ŋun pahiri bunu, gbaa yihi kwacha banki liɣiri dibaa ayi la, di daa na kuli mali Mr Bitwell R. Kuwani nuu gɔribu. Din yina buta maa ŋmani la din daa pun yina buyi ni la,gbaa yihi tiŋgbani zuɣula Kenneth Kaunda anfooni, ka anfooni kurili zani anfooni din daa nyɛ zaɣi polli zaani. ka specimen banknotes daa yina ni bɛ bo dalinli ti li , ka SPECIMEN sabi bachi kara tabili di tooni mini nyaaŋa zaa.

Denomination Pick Obverse Reverse F.I1 L.I2 Description
One Kwacha P-19 1976 1980 Obverse: Dark brown on multicolor underprint. An older portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center.

Reverse: Farmer plowing field with tractor. Another two farmers plowing the same field with four oxen. Watermark: President Kenneth Kaunda

Two Kwacha P-20 1976 1980 Obverse: Green on multicolor underprint. An older portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center.

Reverse: Copper mining facility. Mining tower at the center, and conveyor belt on the left. Watermark: President Kenneth Kaunda

Five Kwacha P-21 1976 1980 Obverse: Red-violet on multicolor underprint. An older portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center.

Reverse: Child painting and children in class at center. School on the left. Watermark: President Kenneth Kaunda

Ten Kwacha P-22 1976 1980 Obverse: Blue on multicolor underprint. An older portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center.

Reverse: Victoria Falls on the Zambezi River at center. Watermark: President Kenneth Kaunda

Twenty Kwacha P-22A N/A N/A Obverse: Purple, and red on multicolor underprint. An older portrait of president Kenneth Kaunda in tribal outfit on the right. Coat of Arms at upper center.

Reverse: National Assembly building in Lusaka at center. Watermark: President Kenneth Kaunda

1 First Issued, refers to the year of first issue of the actual banknote from the same emission. 2 Last Issued: refers to the year of last issue of the actual banknote from the same emission.

Denomination Dates
50 ngwee 1968–1973
1 kwacha 1968–1988
2 kwacha 1968–1989
5 kwacha 1973–1989
10 kwacha 1968–1991
20 kwacha 1968–1992
50 kwacha 1986–2013
100 kwacha 1991–2013
500 kwacha 1991–2013
1000 kwacha 1992–2013
5000 kwacha 1992–2013
10,000 kwacha 1992–2013
20,000 kwacha 2003–2013
50,000 kwacha 2003–2013

Kuli zaŋ hali ni yuuni 1991, Zambia banki liɣiri nima zaa daa mali la tiŋgbani zuɣulana Kenneth Kaunda anfooni di tooni. Yuuni 1992 nyaaŋa, liɣiri nima zaa daa pa mali la "fish eagle" di tooni. Yuuni 1989 nyaaŋa, di nyaansi zaa daa mali la "Chainbreaker statue".Yuunin 2003, Zambia n daa nyɛ Africa tiŋgbani tuuli ban yina ni "polymer banknotes". 500 mini 1000 kwacha daa pirinti mi ni "polymer". Amaa 20 kwacha gbaŋ daa na kuli bɛni mi hali ni yuuni 2012, di daa bi niŋ bayana ka di chɛ ka ban kɔhiri pam vuui dahi chaŋ 50 kwacha laasabu malibu ni.Binyɛra pam dahi daa chani mi ni 20 kwacha danko (e.g., 1980 kwacha).

New Kwacha (2012 series) mali niŋ

Silimiin goli January 23, 2012, Bank of Zambia daa zaŋ niya shɛŋa na zaŋ chaŋ Zambian kwacha labi ŋma polo.[8] Gɔmnanti daa ti saɣiti li,din yan chɛ ka tiŋa ŋɔ liɣiri danko bi lahi do tiŋa, zaŋ jɛndi nyaaŋa labbu saha puuni, zaŋ chaŋ tiŋgbani daabiligu nyaaŋa labiri shɛli din daa 20th century naabu ni,nj-ti pahi 21st century piligu piligu.[8] Bɛ daa zaŋ lala niya nima ŋ`o n kpe jina duu silimiin goli November 3, 2012. Di nyaaŋa, liɣiri labi mali Act (Act 8 of 2012) daa pili tuma silimiin goli December 3, 2012.[9]

Laɣ'kura maa daa pirigi mi ni 1000, din zuɣu, di daa yihi la 0 din bɔŋɔ nima ni K50,000, K20,000, K10,000, K5,000, n-ti pahi K1,000. Liɣiri din daa pɔri kamani K500, K100, n-ti pahi K50 daa pirigimi n-ti 1000 ka daa taɣi chaŋ 1 Kwacha, 50, 10, n-ti pahi 5 Ngwee laɣ'baligu zaŋ doli taba. Lala n lahi nyɛli, K20 gbaŋ din daa pun bɛni daa yihiya pirim laa din daa bi tooi dari binyɛra la zuɣu.

Bank of Zambia daa moli silimiin goli January 1, 2013 taɣibu dabisili. Lala dabisili ŋɔ noo, lala laɣ'pala ŋɔ daa lee Zambia nima ni diri laɣ'shɛli.[10] Soli daa yooi ya ni laɣ'pala ŋɔ mini zaɣi kura ŋɔ kuli diri hali ni chira dibaa ayɔbu hali ni silimiin goli June 30, 2013.[11] Lala sahaŋɔ, laɣ'kura maa daa ʒiri la dalinli din nyɛ 'K', ka zaɣ palli maa mi nyɛ 'KR'. cChira ayɔbu maa nyaaŋa, 'KR' dalinli ŋɔ daa yihiya, ka laɣi palli maa dalinli pa nyɛ 'K'.

Zaŋ chaŋ silimiin goli June 26, 2013, Bank of Zambia daa tooi yihi 3.7 trillion Kwacha laɣ'kura ni din pahi vaabu 95.3% liɣiri din gɔri gindi ni. Amaa laɣi kura maa daa lahi pa din diri dabaa anahi nyaaŋa maa zaa yoli, Bank of Zambia Deputy Governor, daa moli ti ban na gbubi laɣi kura maa, di bahi bahindi ban be tiŋkpansi ni, ni bɛ na n-tooi taɣi li commercial banks, mini liɣiri du shɛŋa ni.[12]

Nahingbaŋ mali niŋ

Bɛ ni nyɛ Africa tiŋ'tuuli din yina ni "polymer banknotes" yuuni 2003, lala laɣ'pala maa zaa nyɛla piripa gbana malibu, ni ashili nahingbana. Lala liɣiri dibaa ayɔbu din yina ŋɔ mali nahingbana din ŋmani taba di tooni mini nyaaŋa zaa, n-ti pahi wɔliginsim bɛla, din che ka di yina kam yi di ko. Di zaa waɣilim nyɛla yim 70 mm, 2 Kwacha, ni 5 Kwacha banki liɣiri nyɛla 170 mm yɛliŋ, ka din kpalim zaa yɛliŋ nyɛ 145 mm. German pirintibun kompini G&D n-daa pirinti lala liɣiri ŋɔ zaa, gbaa yihi yuuni 2015, 100 Kwacha banki liɣiri, Dutch Royal Joh. Enschedé ni daa pirinti shɛli.[13]

Tooni

Di zaa tooni mali la nahingbana dibaa anahi din ŋmani taba, ka di be lala liɣiri dibaa ayɔbu ŋɔ tooni, ka di yini kam mali nahingbaŋ din gahim. Nahingbaŋ shɛŋa din zaa ni mali: African fish eagle, din nyɛ binshɛɣu din wuhiri Zambia banki liɣiri, n-ti pahi "coat of arms", Bank of Zambia Governor nuu gɔribu mini mini di zaŋ da binyɛra wuhirila Zambia liɣiri, ni di nini darija wuhibu. Laɣi gbaŋ ka mali la tiŋgbani maa ni ti gahindili di zuɣu.[14]

Nyaaŋa

Di nyaaŋa nahingbaŋ nyɛla "Freedom Statue in Lusaka", ban su Zambia, Bank of Zambia liɣiri yihbu na, di sunsuuni zuɣusaa, din wuhiri liɣiri kalinli sabi la bachi nima m-be di nuzaa zuɣu kɔna ni, ka sabi kalinli mi di kɔna dibaa ata din pahi ni.Din wuhiri mɔɣini binkɔbiri ban be Zambia gba beni, n-ti pahi din jɛndi tuunshɛli di yini kama nyaaŋa.[14]

Denomination Pick Obverse Reverse Tree Reverse Theme Wildlife depiction
Two Kwacha P-49 Teak Women trading in market place Roan antelope
Five Kwacha P-50 Mopane Cassava plant and tuber Lion
Ten Kwacha P-51 Sugar plum Farmers harvesting wheat Porcupine
Twenty Kwacha P-52 Mukwa Miners working in copper mine Black Lechwe
Fifty Kwacha P-53 Sycamore Bank of Zambia Headquarters, Lusaka Leopard
One Hundred Kwacha P-54 Baobab National Assembly building, Lusaka African buffalo

Ashili nahingbana mali niŋ

Ashili nahingbana be din ni ni ku ka taɣi laɣi yoya malibu . "Anti-counterfeiting measures" shɛŋa n-nyɛ holograms, binyɛra kamani "strips", "microprinting", "watermarks" mini inki nima balibu, ni nahingbana din yan guli ka che di yaabu.[14]

Feature Two Kwacha Five Kwacha Ten Kwacha Twenty Kwacha Fifty Kwacha One Hundred Kwacha
EURion constellation No Yes Yes Yes Yes Yes
Optically Variable Magnetic Ink No Yes Yes Yes Yes Yes
Microprinting Yes Yes Yes Yes Yes Yes
Iridescent stripe Yes Yes Yes Yes Yes Yes
See-through registration device Yes Yes Yes Yes Yes Yes
Serial Numbers Yes Yes Yes Yes Yes Yes
Latent Image Yes Yes No No No No
Watermark Yes Yes Yes Yes Yes Yes
Security thread Yes Yes Yes No No No
Holographic strip No No Yes Yes Yes Yes
Intaglio Yes Yes Yes Yes Yes Yes
Holographic security thread No No No Yes Yes Yes
Feature Two Kwacha Five Kwacha Ten Kwacha Twenty Kwacha Fifty Kwacha One Hundred Kwacha

Commemorative banknotes mali niŋ

Tum di ni yina yuuni 1964 ni buyini yuuni 2016, Bank of Zambia yimi na yɛla tɛɛbu liɣiri dibaa ayi.[15]Tuuli dini maa n-nyɛ "1 Kwacha" banki liɣiri din yina yuuni 1973, n teeriri gɔmnanti ŋun daa pahiri buyi yɛla, Kenneth Kaunda, Silimiin goli December 13, 1972 ka bɛ daa gbaa li, ni bɛ pili "One-party state" Silimiin goli January 1, 1973.[16] Lala liɣiri din daa yina ŋɔ nyaŋa, "specimen banknote" daa lahi yina ni di gba ti puhiri lala chuɣu ŋɔ.

Silimiin goli October 23, 2014,dabisili din daa kani na ka tiri independence day, Bank of Zambia daa yɛli liɣiri din yan nyɛ yɛla teebu yihibu na. 50 Kwacha daa yina ti zani ti 50th Independence Anniversary. Ka yi di ko ka che Zambia liɣiri, di ni n-daa nyɛ tuuli liɣiri din nyɛ yɛla teebu ka lahi saɣiti ni niriba mali dari binyɛra tiiŋgbani ŋɔ ni, kamali nahingbana din ŋmani 50 "Kwacha bills".[17]

Denomination Pick Obverse Reverse Year Printer Description[18][19][20]
One Kwacha P-16a 1973 TDLR Obverse: Red-orange, and brown on multicolor underprint. A portrait of president Kenneth Kaunda on the right.

Reverse: President Kenneth Kaunda signing the declaration of the One-party state on the left, crowd in the middle. Commemorative Text: THE BIRTH OF THE SECOND REPUBLIC December 13, 1972 Watermark: President Kenneth Kaunda

One Kwacha P-16s 1973 TDLR Obverse: Red-orange, and brown on multicolor underprint. A portrait of president Kenneth Kaunda on the right. SPECIMEN overprint in red sans.

Reverse: President Kenneth Kaunda signing the declaration of the One-party state on the left, crowd in the middle. SPECIMEN overprint in red sans. Commemorative Text: THE BIRTH OF THE SECOND REPUBLIC December 13, 1972 Watermark: President Kenneth Kaunda

Fifty Kwacha P-55 2014 G&D Obverse: Blue on multicolor underprint. Coat of arms, dove, African fish eagle head, Big Tree National Monument in Kabwe, and African fish eagle perched on a branch.

Reverse: Portraits of the presidents of Zambia since independence in 1964 and until 2014, clockwise from top: Kenneth Kaunda, Levy Mwanawasa, Michael Sata, Rupiah Banda, and Frederick Chiluba. Bank of Zambia Headquarters, and the Freedom Statue in Lusaka. Commemorative Text: 50th INDEPENDENCE ANNIVERSARY Watermark: African fish eagle head

Taɣibu dubu mini sheebu mali niŋ

  • Zaŋ kana silimiin goli 14 March, 2023 1 US$ dari la 20.3 kwachas.

Taɣibu dubu mini sheebu taarihi mali niŋ

Currency units per one ZMW kwacha, averaged over the year[21]
Currency Units 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022* 2023*
United States Dollar 5.35 Tɛmplet:IncreaseNegative6.15 Tɛmplet:IncreaseNegative8.64 Tɛmplet:IncreaseNegative10.31 Tɛmplet:DecreasePositive9.53 Tɛmplet:IncreaseNegative10.51 Tɛmplet:IncreaseNegative12.91 Tɛmplet:IncreaseNegative18.31 Tɛmplet:IncreaseNegative19.69 Tɛmplet:DecreasePositive16.87 Tɛmplet:IncreaseNegative18.47
South African Rand 0.56 Tɛmplet:IncreaseNegative0.57 Tɛmplet:IncreaseNegative0.67 Tɛmplet:IncreaseNegative0.70 Tɛmplet:IncreaseNegative0.72 Tɛmplet:IncreaseNegative0.79 Tɛmplet:IncreaseNegative0.89 Tɛmplet:IncreaseNegative1.12 Tɛmplet:IncreaseNegative1.33 Tɛmplet:DecreasePositive1.05 Tɛmplet:IncreaseNegative1.09
British Pound 8.44 Tɛmplet:IncreaseNegative10.14 Tɛmplet:IncreaseNegative13.20 Tɛmplet:IncreaseNegative14.01 Tɛmplet:DecreasePositive12.27 Tɛmplet:IncreaseNegative13.94 Tɛmplet:IncreaseNegative16.48 Tɛmplet:IncreaseNegative23.40 Tɛmplet:IncreaseNegative27.08 Tɛmplet:DecreasePositive20.95 Tɛmplet:IncreaseNegative20.03
Euro 7.16 Tɛmplet:IncreaseNegative8.17 Tɛmplet:IncreaseNegative9.57 Tɛmplet:IncreaseNegative11.43 Tɛmplet:DecreasePositive10.76 Tɛmplet:IncreaseNegative12.34 Tɛmplet:IncreaseNegative14.45 Tɛmplet:IncreaseNegative20.99 Tɛmplet:IncreaseNegative23.32 Tɛmplet:DecreasePositive17.86 Tɛmplet:IncreaseNegative22.87
Chinese Renminbi 0.87 Tɛmplet:IncreaseNegative1.00 Tɛmplet:IncreaseNegative1.38 Tɛmplet:IncreaseNegative1.55 Tɛmplet:DecreasePositive1.40 Tɛmplet:IncreaseNegative1.58 Tɛmplet:IncreaseNegative1.87 Tɛmplet:IncreaseNegative2.66 Tɛmplet:IncreaseNegative2.88 Tɛmplet:DecreasePositive2.55 Tɛmplet:IncreaseNegative2.73

*Running Average as of 13 January 2023

Lihimi m-pahi mali niŋ

Kundivihira mali niŋ

  1. Zambia : Banknotes [Series: 1964 ND Issue].
  2. 2.0 2.1 2.2 Bank of Zambia – History of the Zambian Currency.
  3. Zambia : Banknotes [Series: 1968 ND Issue].
  4. Zambia : Coins [Series: 1968~2012 – Kwacha – Circulation [1/3]].
  5. XE: USD / ZMW Currency Chart. US Dollar to Zambian Kwacha Rates.
  6. quartz (1 September 2022). zambias-kwacha-is-the-worlds-best-performer-against-the-usdollar.
  7. Archived copy.
  8. 8.0 8.1 Bank of Zambia press release Kwacha Rebasing – All you need to know! Archived Silimin gɔli September 15, 2016, at the Wayback Machine
  9. The Re-Denomination of Currency Act 2012 | National Assembly of Zambia.
  10. Bank of Zambia press release Presenntation to commercial banks: Identifying the genuine Zambian currency Archived Silimin gɔli September 23, 2015, at the Wayback Machine
  11. Zanaco Kwacha Rebasing Q & A
  12. Zambia : BOZ assures the nation on Old Kwacha note (June 28, 2013).
  13. Zambia : Banknotes [Series: 2012–2014 "Printer Giesecke & Devrient" Issue [1/2]].
  14. 14.0 14.1 14.2 Bank of Zambia press release The features of the rebased currency Archived Silimin gɔli December 25, 2014, at the Wayback Machine
  15. Zambia : Banknotes : Series List.
  16. MySQL Fatal Error.
  17. Zambia Daily Mail – Presidents ‘unite’ on new K50
  18. Banknote: 1 Kwacha (Zambia) (1973 ND "Birth of the Second Republic" Commemorative Issue) Wor:P-16a.
  19. Banknote: 1 Kwacha (Zambia) (1973 ND "Birth of the Second Republic" Commemorative Issue) Wor:P-16s.
  20. Banknote: 50 Kwacha (Zambia) (2014 "50th Anniversary of Independence" Commemorative Issue) Wor:P-55.
  21. boz (30 July 2022). monetary-and-financial-statistics.

Further reading mali niŋ

External links mali niŋ

Tɛmplet:N-start Tɛmplet:N-before Tɛmplet:N-currency Tɛmplet:N-after Tɛmplet:N-end

Tɛmplet:N-start Tɛmplet:N-before Tɛmplet:N-currency Tɛmplet:N-after Tɛmplet:N-end

Current ZMW exchange rates
From Google Finance: AUD CAD CHF CNY EUR GBP HKD JPY USD ZAR EUR JPY
From Yahoo! Finance: AUD CAD CHF CNY EUR GBP HKD JPY USD ZAR EUR JPY
From XE.com: AUD CAD CHF CNY EUR GBP HKD JPY USD ZAR EUR JPY
From OANDA: AUD CAD CHF CNY EUR GBP HKD JPY USD ZAR EUR JPY

Tɛmplet:Economy of Zambia Tɛmplet:Currencies of Africa Lua bi niŋ dede:bad argument #2 to 'title.new' (unrecognized namespace name 'Portal')