Yiŋ Biŋkɔbri Suurili

surah
Pahi la	Alikuraan
Zuliya wuhibu	الأنعام
Japan zuliya (yuli kana) sabbu ni	かちく
Siɣili-lana yuli	livestock
Be lɛbigili zuliya nima ni	6. The Cattle, Q31204658
Balli tuma bɛi balli yuli	laribanchi
Tuma ŋɔ maa zaa bɛla URL maa ni	https://quran.com/6
Nahingbaŋ	Meccan surah
Zali kpana din guli niriba zaashee ni nyɛ shɛli	public domain
Stack Exchange tag	https://islam.stackexchange.com/tags/surat-al-anam

Yiŋ Biŋkɔbri Suurili (Al-An'am ٱلْأَنْعَام)^[1]

E-Class

Suurili ŋɔ maa wuhirila Naawuni gaŋsibu, ni di ni tu kamaata ni ninsala paɣi o suhi ni Naawuni yɛlimaŋtibo ka chɛ kali kam. So n-kani yɛn tooi ŋmaai fukumsi shɛli binnamda zuɣu naɣila Naawuni ko, dina n-nyɛ bɛ ni boondi shεli Tauhidir-Rububiyya la.

Aaya nima

Aaya nima:^[2]

1. Paɣibu balibu kam dihitabli ti Naawuni So Ŋun nam sagbana mini tiŋgbani, ka nam zimsim mini neesim, din nyaaŋa, ka ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali ni bɛ Duuma (Naawuni) maa na kuli mali binyɛr’ shɛŋa m-maɣisiri O.
2. Ŋuna n-nyɛ Ŋun nam ya niyεɣiri, din nyaaŋa ka O zali saha shɛli (yi ni yɛn ti kpi), ni sahamirli din be O sani (Chiyaama yiɣisibu), din nyaaŋa, ka yi na kuli be zilsigu puuni.
3. Yaha! Ŋuna n-nyɛ Naawuni sagbana ni, ni tiŋgbani ni, O mila yi daashili, ni yi ni yihiri shεli polo ni, ka lahi mi yi tuuntumsa.
4. Yaha! Yɛlikpahindili na ʒin kaba na (bɛ ninsalinima) bɛ Duuma (Naawuni) yɛlikpahinda puuni, naɣila bɛ nyɛla ban lebri biriti ka chɛri li.
5. Achiika! Bɛ labsi yεlimaŋli (Alkur’aani) ʒiri saha shεli di ni daa kaba na, dinzuɣu ni baalim, bɛ ni maandi shɛli ansarsi maa lahibaya ni ti kaba na.
6. Di ni bɔŋɔ, bɛ bi nya kadama di zooiya ka Ti (Tinim’ Naawuni) niŋ tiŋbgani shɛlinim’ ban daa kana pɔi ni bana hallaka, ka di nyɛla Ti ni daa tibgi ba shεm tiŋgbani yaaŋa zuɣu ti bi tibgi ya (yi Makkanima) lala, ka Ti lahi yooi sakom bahi bɛ zuɣu yoobu ni yεlimaŋli. ka lahi chε ka kulibɔna zɔri di gbinni, din nyaaŋa, ka Tiniŋ ba hallaka domin bɛ taya zuɣu, ka Ti lahi nam ninvuɣu shεba bɛ nyaaŋa.
7. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Ti (Tinim’ Naawuni) yi di siɣisi litaafi shεli n-ti a na takara zuɣu,ka bɛ zaŋ bɛ nuhi n-shihi li, tɔ! Achiika! Ninvuɣu shɛba ban niŋ chεfuritali maa naan yεli: “Ŋɔ maa pa shɛli m-pahila sihira din kuli be polo ni.”
8. Ka bɛ (Makka chεfurinim’) yεli: “Bozuɣuka bɛ bi siɣisi o (Muhammadu) Malaaika so na? Di mi yi di niŋ ka Ti (Tinim’ Naawuni) siɣisi Malaaika so na, tɔ!Bɛ naan ŋmaai fukumsi bɛ zuɣu. Di nyaaŋa, bɛ naan ku naɣisi n-ti ba.
9. Yaha! Hali Ti (Tinim’ Naawuni) yi di zaŋ o (Annabi Muhammadu) n-leei Malaaika, tɔ! Ti naan chɛ ka o nyala doo. Yaha! Ti naan chɛ ka bɛ kuli be birimbu puuni, kamani bɛ ni kuli birindi shɛm ŋɔ maa.
10. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Achiika! Bɛ daa mali tuun’ shεba ban kana pɔi ni nyini maa ansarsi, ka bɛ ni daa maandi shɛli (azaaba) ansarsi maa daa ti sheei bɛ zuɣu.
11. (Yaa nyiniAnnabi)! Yεlima: “Gom ya tiŋgbani yaaŋa zuɣu, ka nya ninvuɣu shεba ban daa labsi (Annabinim’) yɛltɔɣa ʒiri maa bahigu ni daa ti nyɛ shɛm.
12. Yεlima: “Ŋuni n-leei su din be sagbana mini tiŋgbani ni? Yεlima: “Naawuni n-su li. O (Naawuni) niŋ la Omaŋ talahi ni nambɔzɔbo. Achiika! O nyɛla Ŋun yɛn laɣim ya Zaadali ka di ka zilsigu. Ninvuɣu shεba ban pun niŋ bɛ maŋ ashaara maa pala ban yɛn ti Naawuni yεlimaŋli.
13. Yaha! O (Naawuni) sula din be Yuŋ mini Wuntaŋ’ ni. Yaha! Ŋuna n-nyɛ Wumda, Baŋda.
14. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Di nibɔŋɔ, n-yɛn zaŋ la so leei ŋun soŋdi ma ka pa ni Naawuni so Ŋun nam sagbana mini tiŋgbani? Ka di nyɛla Ŋuna n-nyɛŊun dihira, ka so bi dihiri O. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Achiika! Bɛ puhi ma ni n-leei piligu Ŋun zaŋ o maŋ’ ti Naawuni. Yaha! Di pahi buɣujɛmdiba puuni.”
15. Yεlma: “Mani zɔri dabsi’ timsili la daazaaba, di yi niŋ ka m-kpe n Duuma (Naawuni) taali ni.
16. Dindali maa, ninvuɣuso bɛ ni ŋmalgi (Naawuni daazaaba) ka chɛ o, tɔ! Achiika! O (Naawuni) shiri zo o nambɔɣu. Yaha! Dini maa nyɛla tarli din galsi.
17. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Naawuni yi shihi a ni bɛrim shɛli, tɔ! So n-kani yɛn tooi vuui li (ka chɛ a) naɣila Ŋuna, O mi yi shihi a ni alheeri shεli, tɔ! Ŋuna n-nyɛ Toora binshɛɣu kam zuɣu.
18 Yaha! Ŋuna n-nyɛ NyεŋdaO daba zuɣu. Ŋuna n-lahi nyɛ Yεmgoliŋgalana, Ŋunmidin sɔɣi.
19. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Bimbo n-leei nyɛ din galsi ni shɛhira dibu? Yεlima: “Naawuni n-nyɛ Shɛhiralana m mini ya sunsuuni. Yaha! Bɛ tim wahayi n-sani na ni Alkur’aani ŋɔ maa, domin n zaŋ li varsi ya, ni tuuntali maa ni yɛn paai sokam. Di nibɔŋɔ, yi diri shɛhira ni duuma shεba beni m-pahi Naawuni zuɣu? (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Mani ku di di shɛhira.” Yεlima: “Tɔ! Achiika! O (Naawuni) nyɛla Duuma yino. Yaha! Achiika! Mani nuu ka yi ni zaŋ shɛli mpahi Naawuni zuɣujεmdi maa ni.
20. Ninvuɣu shεba Ti (Tinim’ Naawuni) ni ti litaafi (Yahuudu mini Nashaaranim’) mi o (Annabi Muhammadu) kamani bɛ ni mi bɛ puuni bihi shεm. Bana n-nyɛ ban niŋ bɛ maŋ’ ashaara, ka ku lahi ti yεlimaŋli.
21. Yaha! Ŋuni n-leei nyɛ zualindira n-ti lahi paai ŋun ŋma ʒiri pa Naawuni, bee ka o labsi O aayanim’ ʒiri. Achiika! Zualindiriba pala ban yɛn ti tilgi (Zaadali).
22. Yaha! Dabsi’ shεli Ti (Tinim’ Naawuni) ni yɛn ti laɣim ba namgbanyini, ka yεli ninvuɣu shεba ban bo duumanim’ m-pahi Naawuni zuɣu maa: “Yapolo ka binyɛr’ shɛŋa yi ni daa zaŋ leei duumanim’ la be?
23. Bɛ fitina (chɛfuritali) maa bahigu ti pa shɛli m-pahila bɛ yɛn ti yɛlimi: “Ti po ti Duuma Naawuni, ti daa pala ban jɛmdi shɛli m-pahi Naawuni zuɣu.”
24. (Yaa nyini Annabi)! Yulimi bɛ ni ŋma ʒiri m-pa bɛ maŋ’ shεm, ka bɛ ni daa ŋmari ʒiri m-pari binyɛr’ shεŋa maa bɔrgi ka chɛ ba.
25. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Bɛ (chεfurinim’ maa) puuni shεba beni gbilsiri n-tira (a yi ti karinda), ka Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋ binwɔri ŋari bɛ suhiri domin bɛ di baŋ li, ka zaŋ dalima (tikpirlim) niŋ bɛ tiba ni. Yaha! Bɛ yi nya aaya kam, bɛ pala ban tiri li yεlimaŋli, hali ka bɛ ti kana a (Annabi Muhammadu) sani na n-ti ŋmεra namgbanikpeeni, ka ban niŋ chɛfuritali maa yɛli: “Ŋɔ (Alkuraani) maa pala shɛli m- pahila kurumbuni nim’ salima.”
26. Ka bɛ nyɛla ban taɣiri niriba ka chɛri o (Annabi Muhammadu), ka bɛ mammaŋ’ niŋdi katiŋ’ ka chεri o, bɛ mi bi niŋdi so hallaka naɣila bɛ maŋa, kami bimi.
27. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! A yi di yɛn nya saha shεli bɛ ni yɛn ti taɣi ba zali (ʒahannama) buɣum zuɣu,ka bɛ yεli: “M-baye, bɛ yi di kuli labsi ti (Dunia), ka ti bi lahi labsi ti Duuma (Naawuni) aayanim’ ʒiri, ka gba pahi ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yεlimaŋli puuni.”
28. Chɛli gba! Binshɛɣu bɛ ni daa sɔɣiri maa yi pa kahigi ti ba. tɔ! Hali bɛ yi di labsi ba (Dunia puuni), bɛ naan labi bɛ ni mɔŋdi ba shɛli maa ni. Yaha! Achiika ! Bɛ nyɛla ʒirinima.
29.Ka bɛ (chεfurinim’ maa) naan yεli: “Bεhigu lahi ka shεli m-pahila ti Dunia bεhigu ŋɔ maa, dinzuɣu ti pala bɛ ni yɛn ti yiɣisi shεba (Zaadali).
30. (Yaa nyini Annabi)! A yi di yɛn ti nya saha shεli bɛ ni yɛn ti zaŋ ba n-zali bɛ Duuma (Naawuni) tooni, ka O (Naawuni) yεli: “Di ni bɔŋɔ, ŋɔ maa bi niŋ yεlimaŋli? Ka bɛ yεli: “Di shiri pali ya, ti po ti Duuma.” Ka Oyεli: “Tɔ! Lammi ya azaaba domin yi ni daa niŋdi gutulunsi shɛli maa zuɣu.”
31. Achiika! Ninvuɣu shεba ban labsi Naawuni laɣimbu ʒiri maa kɔhilu, hali ka Chiyaama yiɣisibu yεn ti kaba na yim zuɣu,ka bɛ naan yεli: “Yaa ni ti kɔhilu domin fawaɣili shεliti ni daa niŋ (Dunia) puuni la, ka bɛ nyɛla ban ʒiri bɛʒili (tuumbɛri) bɛ yaansi zuɣu. Wumma! Bɛ ni ʒiri shɛli maa nyɛla din be.
32. Yaha! Dunia bεhigu pala shɛli mpahila diɛma mini kpεrigu, amaa! Chiyaama bεhigu n-nyɛ din gari n-zaŋ ti ninvuɣu shεba ban zɔri Naawuni. Di ni bɔŋɔ, yi ku niŋ haŋkali?
33. (Yaa nyini Annab)! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) mi ni bɛ ni yεri shεm maa niŋdi a suhusaɣiŋgu. Achiika! Bε pala bε labsirila ʒiri niŋdi a noli ni, Amaa! Zualindiriba zaɣisirila Naawuni aayanima.
34. Yaha! Achiika! Bɛ daa labsi tuumba ban kana pɔi ni nyini maa ʒirinima, ka bɛ niŋ suɣuloni bɛ ni labsi ba ʒirinim’ maa. Yaha! Ka bɛ niŋ ba bɛrim hali ka Ti (Tinim’ Naawuni) sɔŋsim ti kaba na. So mi kani n-yɛn tooi taɣi Naawuni yεltɔɣa (alikauli). Achiika! (Yaa nyini Annabi)! Tuun’ shεba ban daa gari maa lahibaya nyɛla din ka a na.
35. (Yaa nyini Annabi)! Di yi nyɛla bɛ (chεfurinim’ maa) ni lԑbi biri a maa galsi mi n-ti a, tɔ! Ayi baŋ ni a ni tooi nya voli tiŋgbani yaaŋa zuɣu, bee dariga din yɛn zaŋ a n-duhi zuɣusaa, domin a ti ka ba na ni aaya shɛli, (nyin niŋma). Yaha! Naawuni yi di bɔra, tɔ! O naan laɣim ba n-tam dolsigu zuɣu. Dinzuɣu, (Yaa nyini Annabi)! Di pahi ninvuɣu shεba ban ʒi puuni.
36. Achiika! Ninvuɣu shεba ban gbilsiri tibli n-nyɛ ban saɣiri (Naawuni) bolgu. Kpiimba (chɛfurinim’) maa mi, Naawuni yɛn ti neei ba mi. Din nyaaŋa, Osanikabɛ yɛn ti labsi ba na (Zaadali).
37. Ka bɛ (Makka chεfurinim’ maa) yεli: “Bozuɣuka bɛ bi siɣisi o alaama shεli na o Duuma (Naawuni) sani na? (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Achiika! Naawuni nyɛla Ŋun yɛn tooi siɣisi alaama shεli na. Amaa! Bɛ pam bi mi.
38. Yaha! Biŋkɔb’ so n-ka tiŋgbani yaaŋa zuɣu, bee noombili so ŋun yiɣiri ni o kpimkpama ayi, naɣila bɛ nyɛla binnamda yi (ninsalinim’) tatabo. Ti (Tinim’ Naawuni) bi niŋ fawaɣili ka chɛ shɛli (ka di ka) litaafi (Alkur’aani) puuni. Din nyaaŋa, bɛ yɛn ti laɣim bala bɛ Duuma sani (Zaadali).
39. Yaha! Ninvuɣu shεba ban labsi Ti (Tinim’ Naawuni) aayanim’ ʒiri, tɔ!Bɛ nyɛla biriti mini tikpiranima, ka bɛ naan lahi be zimsim puuni. Naawuni birgirila O ni bɔri so. O mi ni lahibɔri so, ka O zali o sochibgu zuɣu.
40. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Di ni bɔŋɔ, Naawuni daazaaba yi kan ya na, bee ka Chiyaama yiɣisibu paai ya, yi ni lahi boli so yuli ka di pa ni Naawuni, yi yi nyɛla yɛlimaŋlinima?
41. Chɛli gba! O ko yuli ka yi boonda, O yi bɔra, ka O vuui yi ni boondi O n-zaŋ chaŋ shɛli ni maa, ka yi tam yi ni daa laɣindi O mini shɛli jɛmdi maa yɛla.
42. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) daa tim (tuun’ shɛba na) ali’umma shεba ban kana pɔi ni nyini maa sani, ka Ti gbaai ba ni miisim (fara) mini doro, domin achiika! Bɛ leei ban gbargi maŋa (n-ti Naawuni).
43. Bozuɣu ka Ti (Tinim’ Naawuni) daazaaba yi ti kaba na, ka bi gbargiri bɛ maŋa? Amaa! Ka bɛ suhiri kuui, ka shintaŋ dihi bɛ ni tumdi tuun’ shɛŋa nachinsi n-ti ba.
44. Din nyaaŋa, saha shεli bɛ ni daa tam wa’azu shεli bɛ ni niŋ ba, ka Ti (Tinim’ Naawuni) yooi alheeri balibu kam soya n-ti ba, hali ka bɛ ti niŋ suhupεlli ni binshɛɣubɛ ni ti ba maa, ka Ti (Tinim’ Naawuni) gbaai ba yim zuɣu,ka bɛ leei ban yihi tamaha.
45. Ka bɛ (Naawuni) ŋmaai ninvuɣu shεba ban di zualinsi maa vurli (asali). Paɣibu balibu kam dihitabli ti Naawuni, binnamda Duuma.
46. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Di ni bɔŋɔ, yi bi nya kadama Naawuni yi gbaai yi wumbu mini yi nyabu, ka ŋari yi suhiri ni, tɔ! Duuma ŋuni ka pa ni Naawuni n-yɛn tooi tahi ya li na? Yulimi Ti (Tinim’ Naawuni) ni kahigiri aayanim’ shεm, din nyaaŋa kabɛ nyɛla ban lebri birita.
47. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Di ni bɔŋɔ, yi bi nya kadama Naawuni daazaaba yi kan ya na yim zuɣu (ka di nyɛla Yuŋ), bee ka di kan ya na polo ni (Wuntaŋ’ ni), di ni bɔŋɔ, bɛ (Naawuni) ni niŋ so hallaka m-pahila zualindiriba?
48. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) bi timdi tuumba na naɣila bɛ nyɛla ban tiri suhupεlli lahibali (ni Alizanda), ka lahi nyɛ ban valsira (ni buɣum daazaaba). Dinzuɣu ŋun ti Naawuni yεlimaŋli, ka vɛlgi o tuma, tɔ!Bɛ ti ka dabεm shεli, bɛ mi ti pala ban yɛn niŋ suhusaɣiŋgu (Zaadali).
49. Yaha! Ninvuɣu shεba ban labsi Ti (Tinim’ Naawuni) aayanim’ ʒiri, tɔ! Achiika! Azaaba ni gbaai ba domin bɛ ni kpeeri yiri maa zuɣu.
50. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “N-ku yεli ya ni Naawuni daarzichi sɔŋbu shee bela n sani, m mi ʒi din sɔɣi.M-mi ku yεli ya ni n-nyɛla Malaaika. Mani bi doli shεli m-pahila bɛ ni siɣisi shɛli wahayi n-ti ma na.” Yεlima: “Di ni bɔŋɔ, zom mini ninnee ni niŋ yim? Dini bɔŋɔ, yi pala ban tɛhira?
51. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Zaŋmi li (Alkur΄aani) n-varsi ninvuɣu shεba ban zɔri ni bɛ ti laɣimba bɛ Duuma (Naawuni) sani, bɛ ti ka ŋun yɛn taɣi ba, bɛ mi ka ŋun yɛn suhudee ba ka pa Ŋuna. (A yi varsi ba), achiika! Bɛ ni zo Naawuni.
52. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Di kariti ninvuɣu shεba ban jɛmdi bɛ Duuma (Naawuni) Asiba mini Zaawuni ka di nyɛla bɛ bɔrila Oyεdda zuɣu, bɛ saliya shɛli ti bi yɛn ʒi a zuɣu, a mi saliyatibiyɛn ʒibɛ zuɣu, ka a ti kari ba, ka pahi zualindiriba ni.
53. Tɔ! Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋ bɛ (ninsalinim’) shεba dahim taba, domin bɛ (puuni asanzanim’) yεli:“Di ni bɔŋɔ, bambɔŋɔnima (faranima) ka Naawuni ti O pini ti puuni? Di ni bɔŋɔ, Naawuni pala Ŋun mi ninvuɣu shεba ban paɣira?
54. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Ninvuɣu shεba ban tiyεlimaŋlini Ti (Tinim’ Naawuni) aayanim’ maa yi ti ka a na, tɔ! Nyin yεlima: “Suhudoo be yi zuɣu” yi Duuma niŋ nambɔzɔbo talahi n-ti O maŋ’ kadama achiika! Ŋun tum din be yi puuni ni ʒilinsi, ka ti niŋ tuuba din nyaaŋa, ka lahi tum tuunsuma, tɔ! Achiika! O (Naawuni) nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
55. Yaha! Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) kahigiri aayanima, domin bibɛhi daashili yi polo ni.
56. (Yaa nyini Annab)! Yεlima: “Achiika! Bɛ mɔŋ ma ni n-di jεm binyεr’ shεŋa yini jεmdi ka di pala Naawuni maa.” Yεlima: “Nku doli yi suhuyurlim (domin n-yi niŋ lala), achiika! M-bɔrgi ya, dinsaha n-lahi ka ninvuɣu shεba ban dolsi puuni.
57. Yεlima: “Achiika! Mani bela daliri zuɣu din yi n Duuma (Naawuni) sani na, ka yi (Makka chɛfurinim’) zaŋ ma leei ʒirilana, n-ka yi ni bɔri shɛli (azaaba) ni yomyom’ maa, di fukumsi ka shɛli naɣila Naawuni sani, O yihirila yɛlimaŋli polo ni, Ŋuna n-lahi nyɛŊun niŋdi fukumsi n-gari sokam.”
58. Yεlima: “Di yi di nyεla yini bɔri shɛli ni yomyom’ maa yiko bela n sani, bɛ naan ŋmaai yɛla maa fukumsi m mini ya sunsuuni. Yaha! Naawuni nyɛla Ŋun mi zualindiriba.
59. Yaha! O (Naawuni) sani ka din sɔɣi saafenim’ be, so ʒi li naɣila Ŋuna, ka O lahi mi din be duli ni kom ni. Yaha! Vɔɣu bi tɔhigiri lura, shee O mila di yεla. Yaha! Bimbεlim ka tiŋgbani zimsim ni, di yi nyɛla din maha, bee din kuui, naɣila di pun sabimi be litaafi shεli din kahigiri yεllikam polo ni la (Lauhul- Mahfuuz).
60. Yaha! Ŋuna (Naawuni) n-nyɛŊun deeri yi nyεvuya yuŋ, ka mi yi ni di tum shɛli wuntaŋ’ ni, din nyaaŋa kaO yiɣisi ya di (gom maa) ni, domin bɛ pali ya saha shɛli O ni zaliya maa, din nyaaŋa, O sani n-nyɛ yi labbu shee, ka O yɛn ti tin ya yi ni daa tumdi tuun shɛŋa lahibali.
61. Yaha! Ŋuna (Naawuni) n-nyɛ NyεŋdaOdaba zuɣu, ka O timdi ban guli ya na (Malaaikanima), hali ni saha shɛli kpibu ni yɛn ti paai yi (ninsalinim’) puuni yino, ka Ti (Tinim’ Naawuni) tuumba (Malaaikanim’) deei o nyεvuli, bɛ mi bi niŋdi fawaɣili (ni bɛ tuma).
62. Din nyaaŋa, kabɛ labsi ba Naawuni so ŋun nyɛ bɛ Duuma ni yεlimaŋli sani. Wumma! Fukumsi bela O sani. Yaha! Ŋuna n-nyɛŊuŋ kariti saliya ni valim n-gari ban kam diri saliya.
63. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Ŋuni n-leei tilgiri ya ka chɛ duli mini kom ni zimsim, ka yi (ninsalinim’) suhiri O ka nyɛla ban gbargiri yi maŋ’ ni ashilo ni (ka yεra): “Achiika! O yi tilgi ti ka chɛ ŋɔ maa, tɔ! Achiika! Ti nyεlaban yɛn paɣi.
64. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Naawuni n-nyɛŊun tilgiri ya ka chɛ li, (ka lahi tilgiri ya) ka chɛ suhusaɣiŋgu kam, din nyaaŋa ka yi lahi bo nyintahi m-pahi Naawuni zuɣujεmda.
65. Yεlima: “Ŋuna (Naawuni) n-nyɛ Nyɛŋda Ŋun yɛn tooi siɣisi O daazaaba na yi zuɣusaa, bee yi napona gbinni, bee ka O chɛ ka yi namgbana woli, ka yi leei ninvuɣu koŋkoba, ka chɛ ka yi shɛba lam biɛrim taba sani. (Yaa nyini Annabi)! Tɔ! Yulimi Ti (Tinim’ Naawuni) ni kahigiri dalirinim’ shεm, domin achiika! Bɛ ni leei ban baŋ.
66. (Yaa nyini Annabi)! Ka a niriba zaŋ li (Alkur’aani maa) leei ʒiri, ka di mi nyɛla yɛlimaŋli. Yεlima: “M-pala yi yɛla ni dalim so.”
67. Lahibali kam malila di yɛlimaŋli. Yaha! Ni baalim, yi ni ti baŋ.
68. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! A yi ti nya ninvuɣu shεba ban labsi Ti (Tinim’ Naawuni) aayanim’ ansarsi maa, tɔ! Nyin yim bɛ yεla ni hali ka bɛ ti taɣiyεltɔɣa shεli dabam. Yaha! Di yi ti niŋ ka shintaŋ chε ka a tam, tɔ! A yi ti teei, nyin miri ka a lahi ʒini ni zualindiriba maa a teebu maa nyaaŋa.
69. Yaha! Bɛ (chɛfurinim’ maa) saliya ti bi yɛn ʒi wuntizɔriba zuɣu, amaa! Di kuli nyɛla teebu, domin achiika! Bɛ ni zo Naawuni.
70. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Chεli ninvuɣu shεba ban gbibi bɛ daadiini ka di nyɛ diɛma ni kpεrigu maa, ka Dunia bεhigu yɔhim ba, ka zaŋ li (Alkur’aani) n-teei ba, domin bɛ tidi zaŋ nyɛvuli n-ti niŋ hallaka ni (Zaadali) domin di ni tum shɛli zuɣu. Di tika ŋun yɛn ti taɣi li, bee ŋun yɛn suhudeei li ka pa ni Naawuni. Di mi yi zaŋ binshɛɣu kam ni di yo di maŋ zuɣu, bɛ ku deei li di sani. Bannim’ maa n-nyɛ ban yihi tamaha domin bɛ tuuntumsa zuɣu, bɛ yɛn ti malila binnyurgu din nyɛ kotulum, ni azaaba kpeeni domin bɛ ni daa niŋdi chεfuritali shεli (Dunia) maa zuɣu.
71. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Di nibɔŋɔ,ti jεmmi din ku tooi niŋ ti anfaani bee bɛrim shεli ka pa ni Naawuni, ka ti lahi labi ti napomboba zuɣu (bɔrginsim) saha shɛli Naawuni ni dolsi ti ŋɔ maa nyaaŋa? ka di ŋmani ninvuɣu so (alizin) shintaŋnim’ ni birgi tiŋgbani yaaŋa zuɣu, ka o leei ŋun birimda, ka o mali mabihi ka bɛ boondi o n-zaŋ chaŋ dolsigu (ka yεra): “Kam na ti sani.” (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Achiika! Naawuni dolsigu n-nyɛ dolsigu.” Yaha! Bɛ puhi ti ni ti zaŋ ti maŋ’ zaasa n-ti binnamda Duuma.
72. Yaha! (Bɛ yɛli ti)! “Puhimi ya jiŋli, ka zo O (Naawuni).” Yaha! Ŋuna n-nyɛ bɛ ni yɛn ti laɣim ya So sani.
73. Yaha! Ŋuna n-nyɛŊun nam sagbana mini tiŋgbani ni yεlimaŋli. Yaha! Dabsi’ shεli Oni yɛnti yεli: “Leema, ka di leei. O yεltɔɣali (alikauli) nyεla yεlimaŋli. Ŋuna lahi n-su nam dabsi’ shεli bɛ ni yɛn ti pɛbsi kikaa ni. O nyɛla Ŋunmidin sɔɣi ni din be polo ni. Yaha! Ŋuna nnyɛ Yεmgoliŋgalana, Ŋun mi din sɔɣi.
74. (Yaa nyini Annabi)! Teemi saha shεli Annabi Ibrahima ni daa yεli o ba Aazara: “Di ni bɔŋɔ, a gbibila buɣaka bɛ nyɛ duumanima? Achiika! Mani nya a ka a mini a niriba be bɔrginsim din kuli be polo ni.”
75. Tɔ! Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋ sagbana ni tiŋgbana nam wuhi Annabi Ibrahima, domin O pahi ninvuɣu shɛba ban dihitabli ni.
76. Saha shεli yuŋ ni daa ti zibi o (Annabi Ibrahima), ka o nya saŋmarga, ka yεli: “N Duuma m-bɔŋɔ, saha shɛli o (saŋmarga maa) ni ti lu, ŋun yεli: “N-je (duuma shɛba) ban lura.”
77. Saha shεli o (Annabi Ibrahima) ni ti nya goli ka o puhi, ŋun yεli: “Ŋɔ maa nnyɛ n Duuma,” saha shɛli o (goli maa) ni ti lu, ka o yɛli: “Achiika! N Duuma (Naawuni) yi bi dolsi ma, achiika! N-ni pahi ninvuɣu shεba banbɔrgi puuni.”
78. Yaha! Saha shɛli o ni ti nya wuntaŋ’ka di puhi, kaoyεli: “Tɔ! N duuma titali m-bɔŋɔ, saha shεli o (wuntaŋ’ maa) ni ti lu, ŋun yεli: “Yaa yinim’ n niriba! Achiika! Mani nuu ka yi ni jεmdi shɛli mpahi Naawuni zuɣu maa ni.”
79. “Achiika! Mani zaŋla n nina kpa (Duuma so) Ŋun nam sagbana mini tiŋgbani, ka nyɛla Ŋun lԑbi biri adiini kam din nyɛʒiri.Yaha! Nka ninvuɣu shɛba ban jεmdi shɛli m-pahi Naawuni zuɣu maa ni.”
80. Ka o (Annabi Ibrahima) niriba ŋmɛ o namgbankpeeni, ka o yεli: “Di nibɔŋɔ, yi ŋmεri mala namgbankpeeni nzaŋ kpa Naawuni polo? Ka di nyɛla O (Naawuni) dolsi ma mi. Yaha! Mani bi zɔri yi ni laɣim Naawuni ni shɛli jεmdi maa, (shεli mi ku tooi nya ma), naɣila n Duuma (Naawuni) yi saɣi, n Duuma gilila binshɛɣu kam ni baŋsim. Di nibɔŋɔ, yi ku teei Naawuni yɛla?
81. Yaha! Bozuɣu ka n-yɛn zo yi ni bo shɛli m-pahi Naawuni zuɣu jεmda, ka yinim’ bi zɔri dabiεm kadama yi laɣim Naawuni ni shɛli jεmda? Ka di mi nyɛla Naawuni bi siɣisi daliri shεli na di zuɣu. Di ni bɔŋɔ,yεɣa ayi maa puuni dini nleei tu ni di mali suhudoo, yi yi shiri nyɛla ninvuɣu shεba ban mi?
82. Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli,ka bi zaŋ zualinsi (buɣa jɛma) n-gari bɛ yεlimaŋtibo maa ni, tɔ! Bannim’ maa, suhudoo be bɛ zuɣu (Zaadali). Yaha! Bana n-nyɛ ninvuɣu shεba ban dolsi.
83. Yaha! Dina n-nyɛ Ti (Tinim’ Naawuni) daliri ka Ti zaŋ li n-ti Annabi Ibrahima o niriba zuɣu. Ti duhirila Ti ni bɔri so ni darzanima. Achiika! (Yaa nyini Annabi)! A Duuma (Naawuni) nyɛla Yεmgoliŋgalana, Baŋda.
84. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) ti o (Annabi Ibrahima) Annabi Is’haaka dɔɣim, ni Annabi Ya’akuba, ka dolsi bɛ zaɣiyino kam. Yaha! Ka Ti dolsi Annabi Nuhu poi ni bana, o zuliya puuni n-daa lahi nyɛ Annabi Dawuda mini Annabi Sulemana, ni Annabi Ayuba, ni Annabi Yisifu, n-ti pahi Annabi Musa mini Annabi Haruna. Yaha! Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) yɔri tuunsuma nim’ sanyoo.
85. Ni Annabi Zakariya, ni Annabi Yahaya mini Annabi Issa, n-ti pahi Annabi Iliyasu, bɛ zaasa daa be ninvuɣusuma ni.
86. Ni Annabi Ismaaila, ni Annabi Yasaɣa mini Annabi Yinusa, n-ti pahi Annabi Luutu. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) daa tibgi bala binnamda zuɣu.
87. Yaha! Bɛ banim’ mini bɛ zuliyanim’ puuni, n-ti pahi bɛ mabihi, ka Ti (Tinim’ Naawuni) gahim ba, ka dolsi ba n-zaŋ chaŋ sochibga.
88. Dina n-nyɛ Naawuni dolsigu, ka O mali li dolsiri O ni bɔri so O daba puuni. Yaha! Bɛ (tuumba maa) yi daa laɣim Naawuni mini shɛli n-jεm, tɔ!Bɛ tuuntumsa (laara) daa naan saɣim.
89. Bana n-nyɛ ninvuɣu shεba Ti (Tinim’ Naawuni) ni ti litaafi, ni fukumsi mini Annabitali, dinzuɣu (yaa nyini Annabi) Di yi niŋ ka bambɔŋɔnim’ maa (Maka chεfurinim’) niŋ li gutulunsi, tɔ! Achiika! Ti zaŋ li n-dalim ninvuɣu shεba dabam ban ku niŋ li gutulunsi.
90. Bana n-nyɛ ninvuɣu shεba Naawuni ni dolsi, dinzuɣu (Yaa nyini Annabi)! Tɔɣisim bɛ dolsigu maa. Yεlima: “Mani bi bɔhiri ya sanyoo shεli.” Di (Alkur’-aani) pala shεli m-pahila teebu n-nyɛ li n-zaŋ ti binnamda.
91. Yaha! Bɛ bi tibgi Naawuni ni di ni tu kamaata ni shεm, dina nnyɛ saha shεli bɛ ni daa yεli: “Naawuni bi siɣisi shɛli n-ti ninvuɣu so na. Yεlima: “Ŋuni n-leei siɣisi litaafi shεli Annabi Musa ni zaŋ na ka di nyɛ neesim ni dolsigu n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi (Yahuudunim’) sabri li niŋdi gbana ni, ka naan yihiri shεŋa polo ni, ka sɔɣiri di puuni pam, ka O (Naawuni) baŋsi ya yi mini yi banim’ ni daa ʒi shɛli? Yεlima: “Naawuni.” Dinzuɣu (yaa nyini Annabi)! Chεliba bɛʒiri maa ni, ka bɛ kuli kpiɛrita.
92. Yaha! Ŋɔ maa (Alkur’aani) nyɛla litaafi shεli din nyɛ alibarika dini, ka di lahi dihitabli ni (litaafi shεŋa) din daŋ li na, domin a (Annabi Muhammadu) zaŋ li yihi ninvuɣu shεba ban be Maka yiŋ’ wa’azu, n-ti pahi tiŋgbani shɛŋa din gili li. Dinzuɣu, ninvuɣu shεba ban ti Zaadali yɛlimaŋli ban tiri li (Alkur’aani) la yεlimaŋli, ka nyɛla ban guri bɛ jiŋli.
93. Yaha! Zualindira kani n-ti lahi paai ninvuɣu so ŋun ŋma ʒiri m-pa Naawuni, bee ka o yεli: “Bɛ siɣisi wahayi n-ti ma na, ka bɛ mi bi siɣisi binshɛɣu n-ti o, ni ŋun lahi yεli: “Ni baalim, n-ni tooi siɣisi Naawuni ni siɣisi shɛli maa tatabo na,” (Yaa nyini Annabi)! A yi di yɛn ti nya saha shεli zualindiriba ni yɛn ti be kpibu kulibu ni, ka Malaaikanim’ teei bɛ nuhi (ka yεri ba): “Zaŋmi ya yi nyɛvuya na,” Zuŋɔ,bɛ ni yon ya samli ni filiŋ daazaaba, domin yi ni daa yεri shɛli tiri Naawuni ka di pa ni yεlimaŋli maa, ka yi lahi nyɛ ninvuɣu shεba ban tibgiri yi maŋ’ ka chɛri O aayanima.
94. Yaha! Achiika! Yi (ninsalinim’) kana Ti (Tinim’ Naawuni) sani yi zaɣigaŋ gaŋ kamani Ti ni daa nam ya piligu la shεm, ka yi lahi chɛ Ti ni tin ya shɛli m-bahi yi nyaaŋa (Dunia puuni), Ti mi bi nya yi ni daa ŋmari ʒiri ka yɛli ni shɛba n-yɛn ti suhudeei ya, ka gba nyɛ duumanim’ m-pahi Naawuni zuɣu maa. Achiika! Yi mini ba sunsuuni ŋmaai ya, ka duuma shεba yi ni daa ŋmari ʒiri pari maa zaa bɔrgi ka chεn ya.”
95. Achiika! Naawuni n-nyɛŊun bɔɣiri bimbɛlim mini binkpilli (tiŋgbani ni) na, O yihiri binnyεŋ binkpiŋ ni na, ka yihiri binkpiŋ binnyɛŋ ni na. Ŋuna n-nyɛ Naawuni maa. Ka bo n-leei chɛ ka bɛ ŋmalgiri ya (ka chεri Ojɛma)?
96. Ŋun yihiri bekaali (zimsim puuni) na, ka zali yuŋ ka di nyɛ vuhim saha ntin ya, ka lahi zali wuntaŋ’ mini goli ka di nyɛ (din wuhiri ya dabsa mini yuma) kalinli. tɔ! Ŋɔ maa n-nyɛ (Duuma so) Ŋun nyɛ Nyεŋda, ni Baŋda maa zaligu.
97. Yaha! Ŋuna n-nyɛŊun zali ya saŋmarsi, domin yi mali li nyari duli ni kom ni zimsim. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) kahigila aayanima n-zaŋ ti ninvuɣu shεba ban mi.
98. Yaha! Ŋuna (Naawuni) n-nyɛŊunnam yakayiyinyɛvuli yini (Annabi Adam) puuni na, ka yi nyɛla ban be yi manim’ tolansi ni, ni yi banim’ kurmihi ni. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) kahigila aayanim’ polo ni n-zaŋ ti ninvuɣu shɛba ban baŋda.
99. Yaha! Ŋuna (Naawuni) n-nyɛŊun siɣisi kom ka di yi zuɣusaa na, ka Tizaŋ li n-yihi binshɛɣu kam bimbirili, ka naan yihi bindiba din nyɛ vakaha di puuni, ka Ti yihiri bimbiɛlim din gɔhi gɔhi taba, ka di yɛm yihiri yilgu din kuli siɣi tiŋgbani ni na, ni Inabi (sinsaba) mini Zaituuni, n-ti pahi Rummaani puri, ka di shɛŋa ŋmabi taba ka shɛba mi bi ŋmani taba, yulmi ya di binwola, di yi ti niŋ ka di woli, ni di yi ti lahi bi. Achiika! Yεlikpahinda be lala maa puuni n-zaŋ ti ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yɛlimaŋli.
100. Ka bɛ (chɛfurinim’) naan zali alizinnim’ ka bɛ nyɛ nyintahi n-ti Naawuni, ka di nyɛla Ŋuna (Naawuni) n-nam ba, ka bɛ naan ŋma ʒiri m-pa O kadama O mali bidibsi mini bipuɣinsi kadi pa ni baŋsim shɛli, O nam simsiya ka chɛ bɛ ni mali O ŋmahindi shɛli maa.
101. Ŋun pili sagbana mini tiŋgbani nambu. Wula ka O yɛn mali bia ka mi ka paɣa? Yaha! O namla binshɛɣu kam, ka nyɛ binshɛɣu kam Baŋda.
102. Ŋumbɔŋɔ maa n-nyɛ Naawuni so Ŋun nyɛ yi Duuma maa, Duuma jεmdigu n-kani ni yεlimaŋli naɣila Ŋuna, Ŋuna n-nyɛŊun nam binshɛɣu kam, dinzuɣujεmmi ya O. Yaha! Ŋuna n-nyɛ binshɛɣu kam ni dalim So.
103. Nina (ninsalinim’) bi nyari O, amaa! Ŋun (Naawuni) nyari nina. Yaha! Ŋuna n-nyɛŊun balgiri yεla n-tiri O daba, ka mali din kam sɔɣi lahibali.
104. Achiika! Yɛlikpahinda kan ya na yi Duuma (Naawuni) sani, dinzuɣu ninvuɣu so ŋun nyakaniŋ kpahim, tɔ! O maŋ’ zuɣuka o niŋ kpahim, ŋun mizom,tɔ! O maŋ’ zuɣu ka o lahi zom. Dinzuɣu, mani (Annabi Muhammadu) pala gula yi zuɣu.
105. Yaha! Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) kahigiri aayanima. Yaha! Domin bɛ (chɛfurinim’) yεli: “A (Muhammadu) karim ya.” Yaha! Domin Ti kahigi li n-ti ninvuɣu shεba ban mi.
106. (Yaa nyini Annabi)! Doli bɛ ni siɣisi shɛlin-tia na a Duuma (Naawuni) sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yεlimaŋli naɣila Ŋuna, dinzuɣu yim ninvuɣu shɛba ban bo nyintahi m-pahi Naawuni zuɣu maa yεla ni.
107. Yaha! Naawuni yi di bɔra, bɛ naan ku jεm shɛli m-pahi O zuɣu, Ti mi bi zali a (Muhammadu) ka a nyɛŋun guli bɛ tuma, a mi pala bɛ yεla ni dalim so.
108. Yaha! Di tun ya (yi Muslinnima) ninvuɣu shεba ban jεmda binyεr’ shεŋa din pa Naawuni maa, ka di chε ka bɛ tu Naawuni ni jɛlinsi, ka pa ni baŋsim shɛli. Tɔ! Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) dihi ali’umma kam tuuntumsa nachinsi n-ti ba. Din nyaaŋa, bɛ labbu shee yɛn ti nyɛla bɛ Duuma (Naawuni) sani, ka O yɛn ti ti ba lahibali n-zaŋ chaŋ bɛ tuuntumsa ni daa nyɛ shɛli (Dunia puuni).
109. Ka bɛ (Maka chεfurinima) po Naawuni bɛ pɔri tariga kadama achiika! Aaya shεli yi kaba na, bɛ shiri ni ti li yεlimaŋli. Yεlima: “Achiika! Aayanim’ maa bela Naawuni sani. Dinzuɣu, bo nlee yan chɛ ka yi (Muslinnim’) baŋ ni aayanim’ maa yi kana bɛ (chεfurinim’ maa) ku tiyεlimaŋli?
110. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) lebri la bɛ suhiri mini bɛ nimbihi kamani bɛ nidaa pun bi tiyεlimaŋli pilgu maa shεm, ka Tichε ba kabɛ be bɛ kpahi yεɣi tariga maa ni, ka nyɛla ban kuli birinda.
111. Yaha! Hali Ti (Tinim’ Naawuni) yi di siɣisi Malaaikanim’ na, ka kpiimba tɔɣisi ba yεltɔɣa,ka Ti laɣim binshɛɣu kam bɛ tooni (ka bɛ nyari li bɛ nina ayi), tɔ! Bɛ pala ban yɛn ti yεlimaŋli naɣila Naawuni yi yu, amaa! Bɛ (chεfurinim’) pam bi mi.
112. Yaha! Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) zali Annabi kam ka o mali dima, ka bɛ nyɛla ninsala shintana mini alizinnima, ka bɛ shεba wuhiri taba yεltɔɣa din nyaɣisa, ka di nyɛla yɔhim. Yaha! A Duuma (Naawuni) yi di bɔra, bɛ naan ku niŋ lala. Dinzuɣu (Yaa nyini Annabi)! Chεliba ni bɛ ni kpiriti yɛltɔɣa shɛŋa maa.
113. Yaha! Domin ninvuɣu shεba ban bi ti Zaadali yεlimaŋli maa haŋkaya ŋmalgi kpa di polo. Yaha! Domin bɛ ti li yεdda, ka va alahichi shɛli bɛ ni yɛn va tariga.
114. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Di ni bɔŋɔ, n-ni bo fukumsilana so ka pa ni Naawuni, ka di nyɛla Ŋuna (Naawuni) n-nyɛŊun siɣisi ya litaafi shεli (Alkur’aani) bɛ ni kahigi di yɛlli kam la? Yaha! Ninvuɣu shεba Ti (Tinim’ Naawuni) ni ti litaafi maa mi ni di (Alkur’aani) nyɛla bɛ ni siɣisi shɛli na a Duuma (Naawuni) sani ni yεlimaŋli. Dinzuɣu! (Yaa nyini Annabi)! Miri ka a pahi ninvuɣu shεba ban be zilsigu ni.
115. Yaha! Achiika! A Duuma yεltɔɣali (alikauli) paliya ni yεlimaŋli mini aadalsi. So n-kani ni tooi taɣiOyɛltɔɣa. Yaha! Ŋuna nnyɛ Wumda, Baŋda.
116. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! A yi doli ninvuɣu shεba ban be tiŋgbani ni pam, tɔ! Bɛ ni birgi a ka chɛ Naawuni soli. Bɛ bi doli shεli m-pahila zilsigu, bɛ mi ka shɛli m-pahila bɛŋmarila ʒiri.
117. Achiika! A Duuma (Naawuni) n-nyɛŊun mi ninvuɣu so ŋun bɔrgi ka chɛ O soli. Yaha! Ŋuna n-nyɛŊun mi ninvuɣu shεba ban dolsi.
118. Dinzuɣu! Dim ya bɛ ni boli Naawuni yuli shɛli zuɣu (ka kɔrgi), yi yi nyɛla ban ti Naawuni mini O aayanim yɛlimaŋli.
119. Yaha! Bo n-leei maliya ka yi ku di bɛ ni boli Naawuni yuli shɛli zuɣu,ka di nyɛla O (Naawuni) kahigila bɛ ni mɔŋ shɛli n-tin ya, naɣila din ti paai ya talahi. Yaha! Achiika! Pam birgiri la (niriba) ni bɛ suhuyurlim ka di pa ni baŋsim shεli. Achiika! (Yaa nyini Annabi)! A Duuma nyɛla Ŋun mi ninvuɣu shεba ban kpahiri yεɣiri targa.
120. Yaha! Chεli ya Naawuni taali ni kpɛbu polo mini sɔɣisinli ni. Achiika! Ninvuɣu shεba ban kpɛri Naawuni taali ni maa, ni baalim bɛ ni ti yo ba bɛ ni daa vari alahichi shɛŋa (Dunia) maa samli.
121. Yaha! Di din ya bɛ ni bi boli Naawuni yuli shɛli zuɣu (ka kɔrgi li). Lala maa! Achiika! Di nyɛla din kpahi yɛɣi Naawuni tarsi. Yaha! Achiika! Alizin’ shintana maa wuhurila bɛ simnima (ninsalinim’ puuni) ni bɛŋmɛn ya namgbankpeeni. Yaha! Achiika! Yi yi doli ba, tɔ! Yi be buɣujɛmdiba ni.
122. Di ni bɔŋɔ, ninvuɣu so ŋun kpi, din nyaaŋa ka Ti (Tinim’ Naawuni) neegi o, ka zali o neesim ka o mali li n-chana ninsalinim’ puuni, o ni ŋmani ninvuɣu so ŋun be zimsim shɛlini o ni ku tooi yi di puuni? Lala ka bɛ dihi chεfurinim’ bɛ ni daa tumdi tuun shɛŋa nachinsi n-ti ba.
123. Yaha! Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) zali tiŋgbani kam puuni ka di kpamba n-nyɛ di tuumbɛrinima, domin bɛ na nabiεri di puuni. Bɛ mi bi nari so nabεri naɣila bɛ mammaŋa, amaa! Bɛ bi mi.
124. Yaha! Yɛlikpahindili yi ti ka ba (chεfurinim’ maa) na, ka bɛ yεli: “Di kariya ka ti ti yεlimaŋli, naɣila bɛ ti ti la bɛ ni daa ti Naawuni tuumba shɛli la tatabo.” Naawuni n-nyɛŊun mi luɣushεli polo O ni zaandi O tuuntali. Ni baalim, filiŋ din yi Naawuni sani na, ni azaabakpeeni ni paai ninvuɣu shɛba ban tum bibɛlim maa, domin bɛ ni daa nari nabe’ shεŋa maa zuɣu.
125. Dinzuɣu Naawuni ni bɔri ni O dolsi ninvuɣu so, O yɛlgirila o nyɔɣu n-zaŋ ti Muslinsi daadiin, O mi ni bɔri ni O birigi so, Ochɛrimi ka o nyɔɣu muɣi ka kirsi, ka di ŋmanila o wolsirimi ni o du zuɣusaa la. Tɔ! Lala ka Naawuni zaŋdi daɣiri m-pari ninvuɣu shεba ban bi tiri yεlimaŋli maa zuɣu.
126. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Ŋɔ maa n-nyɛ a Duuma sochibga. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) kahigirila aayanima n-zaŋ ti ninvuɣu shεba ban teeri Naawuni yɛla.
127. Bɛ mali suhudoo yili (Alizanda) bɛ Duuma sani. Yaha! Ŋuna (Naawuni) nnyɛ bɛ sɔŋda domin bɛ ni daa tumid tuun’ shɛŋa (Dunia puuni) la zuɣu.
128. Yaha! Dabsi’ shεli O (Naawuni) ni yɛn ti laɣim ba namgbaniyini (ka yεli): “Yaa yinim’ alizinnim’ salo! Achiika! Yi daa tibgi yi maŋ’ ninsalinim’ zuɣu, ka bɛ simnim’ ban be ninsalinim’ puuni yεli: “Yaa ti Duuma (Naawuni)! Ti daa wumla taba nyɛɣisim, ka ti paai saha shεli Ani zaliti.KaO yεli: “Buɣum nnyɛ yi labbu shee, ka yi nyɛla ban yɛn kpalim di puuni, naɣila Naawuni ni yu shɛli. Achiika! A Duuma (Naawuni) nyεla Yεmgoliŋgalana, Baŋda.
129. Yaha! Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋdi zualindiriba n-sɔŋsiri taba, domin bɛ tuuntumsa zuɣu.
130. Yaa yinim’ alizinnim’ mini ninsalinim’ salo! Di ni bɔŋɔ, tuun’ shεba daa bi kana yi puuni na, n-ti karindi ya N (Mani Naawuni) aayanima, ka varsiri ya ni dabsi’ shεli dimbɔŋɔ maa laɣimbu? Ka bɛ yεli: “Ti di ti maŋ’ shɛhira,” Ka Dunia bεhigu yɔhimba, ka bɛ lahi di bɛ maŋ’ shɛhira ni bɛ daa nyɛla chεfurinima.
131. Di daliri nyɛla a Duuma (Naawuni) pala Ŋun niŋdi tiŋgbana hallaka ni zualinsi, ka di niriba ʒi di yɛla.
132. Yaha! Sokam (ninsalinima) yɛn ti malila darzanima n-zaŋ jɛndi bɛ tuuntumsa ni daa nyɛ shɛli. Yaha! A Duuma pala Tamda ni bɛ tuuntumsa ni daa nyɛ shɛli.
133. Yaha! A Duuma (Naawuni) nyɛla Bundana, Chεmpaŋlana, O yi bɔra, ka O nyɛhi ya, ka taɣiya ni O ni bɔri shɛli yi nyaaŋa, kamani O ni daa pili ya nambu ka yi yi ninvuɣu shεba dabam zuliya puuni na shεm.
134. Achiika! Bɛ ni gbaari ya shɛli daalikauli maa (Chiyaama yiɣisibu) nyɛla din yɛn kana, yi mi pala ban yɛn tooi zo n-sɔɣi Naawuni.
135. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Yaa yinim’ n niriba! Tummi ya yi (kali) soli zuɣu, achiika! M gba nyɛla Ŋun yɛn tum n (Muslinsi kali) soli zuɣu, amaa! Ni baalim, yi ni ti baŋŋun mali bahindisuŋ (Zaadali). Achiika! Zualindiriba ti ku tilgi.
136. Ka bɛ (chɛfurinim’ maa) naan zali Naawuni tarli O binnamda puuni n-zaŋ jɛndi puri ni biŋkobri, dinzuɣuka bɛ yεli: “Ŋɔ maa nyɛla Naawuni dini domin bɛʒiri zuɣu, ka ŋɔ maa mi nyɛ ti buɣa dini. Din nyɛ bɛ buɣa dini maa bi paari Naawuni sani. Amaa! Ka din nyɛ Naawuni dini paari bɛ buɣa maa, bɛ ni zaandi fukumsi shεli ŋɔ maa nyɛla dinbe.
137. Yaha! Lala ka buɣujɛmdiba pam ni jɛmdi buɣu shɛŋa maa dihi ba bɛ bihi kubu nachinsi, domin bɛ niŋ ba hallaka, ka bɔri bɛ daadiini n ti ba. Yaha! Naawuni yi di bɔra, bɛ naan ku niŋ li. Dinzuɣu, chɛli ba ni ʒiri shɛŋabɛ ni ŋmari maa.
138. Ka bɛ yεli: “Biŋkɔbri ŋɔ maa mini bindira ŋɔ dibu nyεla din chihira, so bi diri li naɣila ti ni bɔri so, domin bɛʒiri zuɣu, ka biŋkɔb’ shεŋa beni ka bɛ bi babu (bee bɛ nyɛma ʒibu) chihira, ka biŋkɔb’ shεŋa mi beni ka bɛ bi boondi Naawuni yuli m-pari bɛ zuɣu (ka kɔrigi ba), ka di nyɛla ʒiri ka bɛŋma m-pa O (Naawuni). Tɔ! O ni ti yo ba bɛŋma mpa maa samli.
139. Ka bɛ lahi yεli: “Din be biŋkɔbri ŋɔ maa puya ni nyεla ti dobba koŋko dini, ka chihira n-zaŋ ti ti paɣaba, amaa! Di (biŋkɔbgu maa) yi nyɛla zaɣikpiŋ, ka bɛ zaa laɣim ŋubi li. Tɔ! O (Naawuni) ni ti yo ba bɛ ni ti ŋmahin’ shεŋa maa samli (Zaadali). Achiika! O (Naawuni) nyɛla Yεmgoliŋgalana, Baŋda.
140. Achiika! Ninvuɣu shεba ban kubɛ bihi ka di nyɛla jεrlim ka pa ni baŋsim shεli maa kɔhilu. Din nyaaŋa, ka bɛ lahi mɔŋ bɛ maŋ’ Naawuni ni largi ba shεli,ka dinyɛla bɛŋmala ʒiri m-pa Naawuni. Achiika! Bɛ bɔrgi ya, ka pala ninvuɣu shɛba ban dolsi.
141. Yaha! Ŋuna n-nyɛŊun nam puri din zɔri tiŋgbani ni, ni din ʒe di bɛhi zuɣu, ni dobino, ni puu din bindira lambu nyɛ koŋkoba, ni Zaituuni mini Rummaani, din ŋmani taba, ni din bi ŋmani taba. (Ka bɛ yɛli): “Dim ya O (Naawuni) binwola puuni di, yi ti niŋ ka di woli, ka tin ya di hachi di (bindira maa) kpiɣibu dali, ka di niŋ ya barina. Achiika! O (Naawuni) je ban niŋdi barina.
142. Yaha! Biŋkɔbri maa puuni shεba beni n-nyɛ biŋkɔb’ kara ban ʒiri ʒiya, ni zaɣ’ baligu ban ku tooi ʒi ʒili. Dim ya Naawuni ni largi ya shɛli puuni, ka di doli ya shintaŋ napɔnboba. Achiika! O nyɛla dima n-tin ya polo ni.
143. Bɛ (biŋkɔb’ shɛŋa Naawuni ni niŋ ya bɛŋubbu halalsi maa nyɛla) balibu bunii, pεri puuni balibu buyi (penyɛŋ mini pelaa), buhi mi puuni balibu buyi (bunyɛŋ mini bulaa). (Yaa nyini Annabi) Yεlima: “Di ni bɔŋɔ, biŋkɔb’ lɔri ayi ŋɔ maa ka O mɔŋ, bee biŋkɔb’ nyɛma ayi ŋɔ maa ka O mɔŋ (kamani yi chɛfurinim’ ni mɔŋdi yi maŋ binyɛr’ shɛŋa Naawuni ni bi mɔŋ maa)? Bee biŋkɔb’ nyɛma ayi ŋɔ maa ni laɣim binshɛɣubɛ tolana ni? Tim ya ma di baŋsim ni nyɛ shɛli, yi yi nyɛla yεlimaŋlinima.
144. Ni laakuminim’ puuni balibu buyi (laakumi laa mini laakumi nyɛŋ), ni niɣi puuni balibu buyi (naɣilaa mini naɣinyɛŋ). Yεlima: “Di ni bɔŋɔ, zaɣilahi ayi ŋɔ maa ka Naawuni leei mɔŋ bee zaɣinyɛma ayi maa, bee di biŋkob’ nyɛma ayi ŋɔ maa ni laɣim binshɛɣu bɛ tolana ni? Bee yi daa beni mi n-di di shɛhira saha shɛli Naawuni ni daa saɣisi ya (ka shiri mɔŋ ya ŋɔ maa zaa)? Tɔ! Zualindira bi lahi paai ninvuɣu so ŋun ŋma ʒiri m-pa Naawuni domin o birgi ninsalinima ka di pa ni baŋsim shεli. Achiika! Naawuni bi dolsiri ninvuɣu shεba ban nyɛ zualindiriba.
145. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Mani bi nya bɛ ni mɔŋ shɛli binshɛɣu bɛ ni siɣisi n-ti ma na puuni, naɣila di nyɛla binkpiŋ, bee ʒim shεli bɛ ni kpaai (ka taɣi li), bee ka di nyɛ kuruchu nimdi. Achiika! Di nyɛla daɣiri, bee Naawuni zalsi kpahi yɛɣi, ka di nyε bɛ ni bi boli Naawuni yuli ka kɔrigi shɛli. Dinzuɣu, di ni paai so talahi (ka o di di puuni shεli) ka di pa ni o yuri mi, ka mi pala ŋun kpahi yεɣi, tɔ! Achiika! Naawuni nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
146. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) lahi mɔŋ Yahuudunim’ binnamdili kam din mali ninyεri, ka lahi mɔŋ ba nahu mini pɛri ni buhi kpam, naɣila (kpa) shɛli din taba bɛ nyaaŋa, bee di puuni nyɛma (namanama), bee din gabi ni kobli. Dini ka Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋ yo ba samli domin bɛ kpahiri yɛɣiri maa zuɣu. Yaha! Achiika! Ti nyεla yεlimaŋlinima.
147. (Yaa nyin Annabi)! Bɛ yi labsi a ʒirilana, tɔ! Nyin yεlima: “Yi Duuma (Naawuni) nyɛla Ŋun nambɔzɔbo galsi. O mi bi ŋmalgiri O daazaaba ka chεri ninvuɣu shεba ban nyɛ bibɛhi.
148. Ni baalim, ninvuɣu shεba ban jεmdi shɛli m-pahi Naawuni zuɣu maa ni yεli: “Naawuni yi di bɔra, ti naan ku jεm shɛli m-pahi O zuɣu, lala n-daa nyɛ ti banim’ gba, ti mi naan ku mɔŋ shεli. Tɔ! Lala ka ninvuɣu shεba ban daa kana pɔi ni bana maa gba daa ŋma ʒiri, hali ka bɛ ti lam Ti (Tinim’ Naawuni) daazaaba. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Di nibɔŋɔ, yi malila baŋsim shεli (n-zaŋ kpa yi ni yεri shεli maa) ka yi ni tooi zaŋ li n-wuhi ti? Yi bi doli shɛli m-pahila zilsigu, yi mi pa shεli m-pahila yi ŋmari la ʒiri.
149. Yεlima: “Naawuni n-su daliri din saɣi. Naawuni yi di bɔra, O naan dolsi ya namgbaniyini.
150. Yεlima: “Zaŋmiya yishɛhiranim’ na ka bɛ ti di shɛhira kadama Naawuni shiri mɔŋ (binyεr’ shεŋa) yi ni mɔŋ yi maŋ’ maa, bɛ mi yi di shɛhira, tɔ! Nyin miri ka a gba di shɛhira m-pahi bɛ zuɣu. Yaha! Miri ka a doli ninvuɣu shεba ban labsi Ti (Tinim’ Naawuni) aayanim’ ʒiri maa suhuyurlim, ni ninvuɣu shεba ban bi ti Zaadali yεlimaŋli, ka bɛ nyɛla ban zaŋdi binyɛr’ shɛŋa mini bɛ Duuma (Naawuni) mmaɣisiri taba.
151. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Kam ya na, n-ni karim yi Duuma (Naawuni) ni mɔŋ ya shɛli, (dina n-nyɛ) yi di bo shɛli m-pahi O zuɣu jεm,ni ba nimavɛlgi ti. Yaha! Di kuri ya yi bihi fara zuɣu, Ti (Tinim’ Naawuni) n-largiri ya, ka largiri ba. Yi mi di miri ya kavituma, polo nibee sɔɣisinli ni. Yaha! Di kun ya nyεvuli shεli Naawuni ni mɔŋ di kubu, naɣilani yεlimaŋli. Dina ka Naawuni mali n-saɣisiri ya, di yi pa shɛli, yi nyɛla ban yɛn niŋ haŋkali.
152. Yaha! Di miri ya kpibga liɣiri hali ka o ti saɣi daadam (ka yi zaŋ litio), naɣila ni sovɛlli. Yaha! Palmi ya sikeeli mini muuru ni aadalsi. Ti (Tinim’ Naawuni) bi niŋdi nyεvuli talahi ni shɛli naɣila di ni yεn tooi shεli, yi mi yi yɛntɔɣisi yεltɔɣa, tɔ! Yin niŋmi ya aadalsi, hali di lana yi nyɛla yi dɔɣira.Yaha! Palimi ya Naawuni daalikauli, dina ka O mali saɣisiri ya, di yi pa shɛli, yi nyɛla ban yɛn teei Naawuni yɛla.
153. Yaha! Achiika! Ŋɔ maa n-nyɛ N (Mani Naawuni) sochibga, dinzuɣu doli ya li, ka miri ya ka yi doli so’ shεŋa din pa li, ka di ti wolgi ya ka chɛ O (Naawuni) soli, dina n-nyɛ O ni saɣisiri ya ni shεli, (yi yi niŋ lala), achiika! Yi ni nya wuntia.
154. Din nyaaŋa, ka Ti (Tinim’ Naawuni) ti Annabi Musa litaafi, ka di nyɛ din pali n-zaŋ ti ninvuɣu so ŋun vεlgi o tuma, ka lahi nyɛ din kahigiri yɛllikam, ni dolsigu mini nambɔzɔbo, domin achiika! Bɛ nyɛla ban yɛn ti bɛ Duuma (Naawuni) laɣimbu yɛlimaŋli.
155. Yaha! Ŋɔ maa (Alkur’aani) nyɛla litaafi shεli Ti (Tinim’ Naawuni) ni siɣisina ka di nyɛ din mali alibarika. Dinzuɣu doli ya li, ka zon ya Naawuni, achiika! Yi nyɛla bɛ ni yɛn zo shɛba nambɔɣu.
156. Domin yi (Larbunim’) ti di yεli: “Achiika! Bɛ siɣisila litaafi na n-ti ti niriba ayi (Yahuudu mini Nashaaranima) ban daa kana poi ni tinima. Dinzuɣu, ti daa ʒi din be bɛ litaafinim’ maa puuni.
157. Bee ka yi (Maka chεfurinim’) ti yεli: “Bɛyi di daa siɣisi litaafi shεli n-ti ti na, ti naan dolsi gari ba (Yahuudu mini Nashaaranima). Achiika! Kahigibu kan ya na yi Duuma (Naawuni) sani, n-ti pahi dolsigu mini nambɔzɔbo, ka ŋuni nleei nyɛ zualindira n-ti paai ninvuɣu so ŋun labsi Naawuni aayanim ʒiri, ka lԑbi biri li. Ti (Tinim’ Naawuni) nyɛlaban yɛn yo ninvuɣu shεba ban lebri biriti Ti aayanim’ samli ni azaaba biεɣu, domin bɛ ni daa lebri biriti maa zuɣu.
158. (Yaa nyini Annabi)! Di ni bɔŋɔ,bɛ (chεfurinim’ maa) malila bɛ ni guhiri shɛli m-pahila Malaaikanim’ ti kaba na, bee ka a Duuma (Naawuni) ti kaba na, bee ka a Duuma aayanim’ puuni shɛli kaba na, dabsi’ shεli a Duuma (Naawuni) aayanim’ puuni shɛli ni yɛn ti kana, nyεvuli shεli din pun bi ti (Naawuni) yεlimaŋli (Dunia ŋɔ) iimaansili ti bi yɛn niŋ li anfaani, bee ka di tum alheeri tuun shεli di imaansili maa puuni. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Ʒinimi ya guhima, achiika! Ti gba nyɛla ban ʒiya guhira.”
159. (Yaa nyini Annabi)! Achiika! Ninvuɣu shεba ban woli woli bɛ daadiini ka leei koŋkoba maa, a ka bɛ puuni, achiika! Bɛ yɛla be Naawuni sani, ka O yɛn ti ti ba lahabali ni bɛ ni daa tumdi tuun shɛŋa.
160. Ŋun ti kana (Zaadali) ni tuunviεlli zaɣ’ gaŋ,tɔ! O mali di tatabo (Laara) pia, ŋun mi ti kana ni tuumbiɛɣu zaɣ’ gaŋ,tɔ! Bɛ ku yo o sam shɛli naɣila di ŋmali, bɛ mi ti bi yɛn di ba zualinsi.
161. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Achiika ! N Duuma (Naawuni) dolsi ma mi n-zaŋ chaŋ sochibga (Muslinsi daadiini), dina n-nyɛ adiini shεli din tuhi, ka nyɛla Annabi Ibrahima daadiini, O (Annabi Ibrahima) daa nyɛla ŋun lԑbi biri adiini kam din pa yεlimaŋli. Yaha! O daa bi jεmdi shɛli m-pahi Naawuni zuɣu.
162. Yεlima: “Achiika! N jiŋli mini njɛma, n-ti pahi n Dunia biεhigu mini n kpibu nyɛla Naawuni so Ŋun nyɛ binnamda Duuma dini.
163. O ka nyintaa (O nam puuni), lala ka bɛ (N Duuma) puhi ma. Yaha! Mani nnyɛ ban zaŋ bɛ maŋ’ zaasa n-ti Naawuni (Muslinnim’) pilgu.
164. (Yaa nyini Annabi) Yεlima: “Di ni bɔŋɔ, m-bom duuma so ka pa ni Naawuni, ka di nyɛla Ŋuna n-nyɛ binshɛɣu kam Duuma. Yaha! Nyεvuli kam bi tumdi tuumbεɣu naɣila di taali ʒila di maŋ’ zuɣu, nyεvuli shεli mibi ʒiri di nyεvuli kpee taali. Din nyaaŋa, yi labbu shee nyɛla yi Duuma (Naawuni) sani, ka O yɛn ti tin ya lahibali n-zaŋ chaŋ ni yini daa ŋmɛri namgbankpeeni shεli puuni maa.
165. Yaha! Ŋuna n-nyɛŊun zali ya ka yi nyɛ gbaŋlannim’ tiŋgbani yaaŋa zuɣu, ka O lahi duhi yi shεba shɛba zuɣu ni darizanima, domin O dahim ya n-zaŋ chaŋ O ni tin ya shɛli puuni. Achiika! A Duuma (Naawuni) nyεla Ŋun valimma ni tibli dargibu. Yaha! Achiika! O nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.

Kundivihira

↑ Bachigahinda Din Be Dagbanli Kur'aani Puuni. The Noble Qur'an: Translation of the Meanings (Dagbani language).
↑ Translation of the Meanings of the Noble Qur'an - Dagbani translation, by Muhammad Baba Gutubu.

[quran-1] Bachigahinda Din Be Dagbanli Kur'aani Puuni. The Noble Qur'an: Translation of the Meanings (Dagbani language).

[2] Translation of the Meanings of the Noble Qur'an - Dagbani translation, by Muhammad Baba Gutubu.

[1]

[2]