E-Class

Vaaros
taxon
Yaɣ sheliBinneembila, pathogen Mali niŋ
Facet ofvirology Mali niŋ
Nangban yiŋga YuyaVirus Mali niŋ
Yaɣili Kpamlidomain Mali niŋ
Lamba ZuliyaBiota Mali niŋ
Nahingbanano value Mali niŋ
Di malila tumaviral infectious disease, viral pneumonia Mali niŋ
Ŋun bɔhim ŋa nyɛvirology Mali niŋ
Code of nomenclatureInternational Code of Virus Classification and Nomenclature Mali niŋ
Nahingbaŋviral life cycle Mali niŋ
NCI Thesaurus IDC14283 Mali niŋ

Vaaros (virus) nyɛla binneeni din pɔra n-ku tooi nya ni nini ka ʒiri dɔr' bimbirili. Di nyɛla din nabira din deei yi kuli niŋ ka di biɛla binnɛŋ ni ko.[1] Vaaros tooi damdi binnɛma balibu zaa, din gbaari binkɔbiri ni binbila n-ti tabili binneen' baligu din ku tooi nya ni nini kamani "bacteria" mini "archea".[1][2] Tun Dmitiri Ivanovsky ni daa sabi o gbaŋ/lahabali yuuni 1892 n-wuhiri ni non-bacterial pathogens din gbahiri taba bimbila, nti pahi Martinus Beijerinck ni daa vihi yihi tobacco mosaic virus doro na la yuuni 1898 la, varoos balibu din yaɣi tusa ayɔbu (6,000) nyɛla bɛ ni buɣisi shɛli viɛnyɛla varoos balibu din paai milyɔna din be ʒilɛli ni. Varoos nim nyɛla din be kamani biɛhigu kam ni dunya nyaaŋa zuɣu ka lahi nyɛ bali shɛli din zooi ka nyɛ biological entity. Bɛ boonila vaarosinima baŋsim bɔbu la virology, din nyɛ microbiology baŋsim yaɣ' shɛli.

Vaaros yi kpe binnɛŋ ni, di nyɛla din mirisiri di ni kpe binshɛɣu maa ni ka di nam lala vaarosi maa tatabti zaɣ' tusa. Vaaros yi na bi kpe bee di yi na yɛn n-gbaai binnɛŋ, di na kuli nyɛla din nyɛ bimbiɛlinli din za di gama zuɣu, bee _virons_, din mali: (i)  genetic material, molecule waɣila of DNA bee RNA din be vaaros maa proteins ningbiŋ ni ka che ka di tumda; (ii) protein waɣu, din yuli booni capsid, din pɔbi ka guri genetic material maa; ni saha shɛŋa biɛni (iii) an outside envelope of limits. Lala vaaros nim ŋɔ biɛlima nyɛla din gbaai simple helical and icosahedral balibu hali ni more complex structures. Vaaros nim pam malila virions din pɔri pam ka ku tooi nya ni optical microscope, dama di nyɛla vaabu yim pubu kɔbiga puuni a yi zaŋ maɣasi bacteria nim pam galisim.

Kundivihira mali niŋ

  1. 1.0 1.1 KATHERINE J. WU. There are more viruses than stars in the universe. Why do only some infect us? (English). Retrieved April 15 2020.
  2. Taxonomic Information (English). ICTV.