Rose Francine Rogombé

Gabonese siyaasa nira

Rose Francine Rogombé (née Etomba) (bɛ daa dɔɣi o la silimin gɔli September biɛɣ'pishi dali yuuni 1942 ka o daa kpi silimin gɔli April biɛɣ'pia dali yuuni 2015) o daa nyɛla Gabon siyaasa niŋda ŋun daa nyɛ "acting president of Gabon" bini din gbaai Silimin gɔli June yuuni 2009 hali ni Silimin gɔli October yuuni 2009 di ni daa niŋ ka tiŋgbani zuɣulana Omar Bongo daa kpi. O daa deei Bongo tiŋgbani zuɣulan'tali ŋɔ ka di daliri nyɛla o zuɣulan tali zaŋ n-ti Senate zuɣu,[1] kpamli shɛli bɛ ni daa piigi o Silimin gɔli February yuuni 2009.[2] O daa nyɛla alikaali nira ka lahi nyɛ ŋun be Gabonese Democratic Party (PDG).[3] Rogombé n daa nyɛ tuuli paɣa ŋun leei tiŋgbani zuɣulana zaŋ n-ti Gabon. Di ni daa niŋ ka o yi tiŋgbani zuɣulan' tali ŋɔ ni o daa labi nti leei zuɣulana zaŋ n-ti Senate.[4][5]

Rose Francine Rogombé
President of Gabon (en) Translate

Silimin gɔli June 10, 2009 - Silimin gɔli October 16, 2009
Didjob Divungi Di Ndinge (en) Translate - Ali Bongo Ondimba (en) Translate
Dɔɣim yuliRose Francine Allela Etomba
Lambaréné (en) Translate, Silimin gɔli September 20, 1942
O ya TiŋgbaŋGabon
Kpibu sheeVillejuif (en) Translate, Silimin gɔli April 10, 2015
Education
Shikuru shɛli o ni chaŋNancy-Université (en) Translate
Bala yɛlibu, sabbu bee buɣisibuFarinsi
Tuma
Tumapolitician (en) Translate ni Sariya dira
Pin' shɛŋa o ni dee
O ni be paati shɛli niGabonese Democratic Party (en) Translate

Piligu biɛhigu mini tuma mali niŋ

Rose Francine Etomba nyɛla ŋun be Galwa balli ni ka bɛ daa dɔɣi o tiŋa yuli booni Lambaréné, French Equatorial Africa (saha ŋɔ Gabon) yuuni 1942.[6] Di ni daa niŋ ka o bo baŋsim France naai, o daa tumdi la magistrate n-tiri Gabon. O daa lahi nyɛla gbaŋ sabira zaŋ n-ti Advancement of Women and Human Rights[7] yuuni 1980s saha.[8] O daa na che siyaasa tali yuuni 1990s piligu ka zaŋ o zaɣa niŋ alikaali tali ni; o daa ti leei zuɣulan' paa zaŋ n-ti Special Criminal Court.[6] Yuuni 2007, o daa deei shɛhira gbaŋ din nyɛ degree in theology.[7]

Yuuni 2008 local piibu- piibu mini yuuni 2009 Senate piibu- piibu mali niŋ

Silimin gɔli April yuuni 2008 local piibu- piibu , bɛ daa pii la Rogombé municipal councillor n-ti Lambaréné; di nyaaŋa bɛ daa ti piigi o Senator zaŋ n-ti Lambaréné Silimin gɔli January 2009 Senate election.[2] Piibu -piibu shɛli din daa doli nyaaŋa ni na, bɛ daa piigi o zuɣulan zaŋ n-ti Senate Silimin gɔli February biɛɣ'pinaayɔbu dali yuuni 2009 di ni daa niŋ ka o nya kalinli din yiɣisi pihiwɔi kalinli din yiɣisi kɔbiga yini ka puuni.[8]

Rogombé yu'paa n-daa nyɛ "iron lady" ka o nyɛla niriba pam ni daa dihi so tabili din daa niŋ ka tiŋgbani zuɣulan Bongo daa piigi o ni o leei zuɣulan zaŋ n-ti Senate ka di daa niŋ niriba pam lahiʒibu pam PDG toon'dan tali ni. Di ni daa niŋ ka o miri Bongo ka nyɛ zosimli ni Georges Rawiri daŋ, siyaasa niŋda ŋun daa leei zuɣulana zaŋ n-ti Senate pɔi ka daa kpi yuuni 2006.[6]

Zuɣulana tali mali niŋ

Di ni daa niŋ ka o nyɛ zuɣulana zaŋ n-ti Senate, Rogombé n-daa nyɛ ŋun ni tooi zani tiŋgbani zuɣulan zaashee.[8] Din daa niŋ ka tiŋgbani zuɣulan Omar Bongo daa kpi silimin gɔli June dabaa anii dali yuuni 2009, Constitutional Court daa leei Rogombé as interim zuɣulan silimin gɔli June dabaa awɔi dali ka bɛ daa zaŋ o kpɛhi tuma ni dabisili shɛli din paya na maa.[9] Yaa shɛli o ni daa mali o interim zuɣulan tali ni, Constitutional Court wuhiya ni Rogombé ŋmani tiŋgbani zuɣulan so bɛ ni piigi dizuɣu o ka yaa ni o kpihim National Assembly bee ka o boli referendum. Tiŋgbani zuɣulan tali piibu- piibu nyɛla din daa to ni bɛ niŋ biɛɣ'pihita zaŋ chaŋ biɛɣ'pihinahi ni anu sunsuun kamani Gabonese zalikpana buku ni wuhi shɛm,[10] amaa lahabali nyɛla din daa wuhiri ni din yuugi gari lala saha maa ka di daliri nyɛla bɛ daa na borimi ni bɛ mali binshɛŋa niŋ piibu- piibu buku ni.[11]

Rose Francine Rogombé (née Etomba) (bɛ daa dɔɣi o la silimin gɔli September biɛɣ'pishi dali yuuni 1942 ka daa kpi silimin gɔli April biɛɣ'pia dali yuuni 2015) o daa nyɛla Gabonese siyaasa niŋda ŋun daa nyɛ acting president of Gabon bin din gbaai silimin gɔli June yuuni 2009 hali ni silimin gɔli October yuuni 2009 din daa niŋ ka tiŋgbani zuɣulan Omar Bongo daa kpi. O daadeei Bongo tiŋgbani zuɣulan tali ŋɔ ka di daliri nyɛla o zuɣulan tali zaŋ n-ti Senate zuɣu,[1] kpamli shɛli bɛ ni daa piigi o silimin gɔli February yuuni 2009.[2] O daa nyɛla alikaali nira ka lahi nyɛ ŋun be Gabonese Democratic Party (PDG).[3] Rogombé n-daa nyɛ tuuli paɣa ŋun leei head of state zaŋ n-ti Gabon. Din daa niŋ ka o yi tiŋgbani zuɣulan tali ŋɔ ni o daa labi n-ti leei zuɣulan zaŋ n-ti Senate.[4][12]

Piligu biɛhigu mini tuma mali niŋ

Rose Francine Etomba nyɛla ŋun be Galwa balli ni ka bɛ daa dɔɣi o Lambaréné, French Equatorial Africa (saha ŋɔ Gabon) yuuni 1942.[6] Din daa niŋ ka o bo baŋsim France naai, o daa tumdi la magistrate n-tiri Gabon. O daa lahi nyɛla gbaŋ sabira zaŋ n-ti Advancement of Women and Human Rights[7] yuuni 1980s saha.[8] O daa na che siyaasa tali yuuni 1990s piligu ka zaŋ o zaɣa niŋ alikaali tali ni; o daa ti leei zuɣulan paa zaŋ n-ti Special Criminal Court.[6] Yuuni 2007, o daa nya degree in theology.[7]

Yuuni 2008 local piibu- piibu mini yuuni 2009 Senate piibu- piibu mali niŋ

Silimin gɔli April yuuni 2008 local piibu- piibu , bɛ daa pii la Rogombé municipal councillor n-ti Lambaréné; di nyaaŋa bɛ daa ti piigi o Senator zaŋ n-ti Lambaréné silimin gɔli January 2009 Senate election.[2] Piibu -piibu shɛli din daa doli nyaaŋa ni na, bɛ faa piigi o zuɣulan zaŋ n-ti Senate silimin gɔli February biɛɣ'pinaayɔbu dali yuuni 2009 din daa niŋ ka o nya kalinli din yiɣisi pihiwɔyi kalinli din yiɣisi kɔbiga yini ka puuni.[8]

Rogombé yu'paa n-daa nyɛ "iron lady" nyɛla niriba pam ni daa dihi so tabili din daa niŋ ka tiŋgbani zuɣulan Bongo daa piigi o ni o leei zuɣulan zaŋ n-ti Senate ka di daa niŋ niriba pam lahiʒibu pam PDG toon'dan tali ni. Din daa niŋ ka o miri Bongo ka nyɛ zosimli ni Georges Rawiri daŋ, siyaasa niŋda ŋun daa leei zuɣulan zaŋ n-ti Senate pɔi ka daa kpi yuuni 2006.[6]

Zuɣulan tali mali niŋ

Din daa niŋ ka o nyɛ zuɣulan zaŋ n-ti Senate, Rogombé n-daa nyɛ ŋun ni tooi zani tiŋgbani zuɣulan zaashee.[8] Din daa niŋ ka tiŋgbani zuɣulan Omar Bongo daa kpi silimin gɔli June dabaa anii dali yuuni 2009, Constitutional Court daa leei Rogombé as interim zuɣulan silimin gɔli June dabaa awɔi dali ka bɛ daa zaŋ o kpɛhi tuma ni dabisili shɛli din paya na maa.[13] Yaa shɛli o ni daa mali o interim zuɣulan tali ni, Constitutional Court wuhiya ni Rogombé ŋmani tiŋgbani zuɣulan so bɛ ni piigi dizuɣu o ka yaa ni o kpihim National Assembly bee ka o boli referendum. Tiŋgbani zuɣulan tali piibu- piibu nyɛla din daa to ni bɛ niŋ biɛɣ'pihita zaŋ chaŋ biɛɣ'pihinahi ni anu sunsuun kamani Gabonese zalikpana buku ni wuhi shɛm,[14] amaa lahabali nyɛla din daa wuhiri ni din yuugi gari lala saha maa ka di daliri nyɛla bɛ daa na borimi ni bɛ mali binshɛŋa niŋ piibu- piibu buku ni.[15]

Bɛ daa zaŋ Rogombé kpɛhi tuma ni silimin gɔli June biɛɣ'pia dali yuuni 2009, ka ninvuɣ shɛba be Constitutional Court, government, Senate n-ti pahi National Assembly zaa daa be din ni. O daa pɔ pɔri (oath) Bongo's memory ka daa yɛli ni" o mali nia ni o gbubi Gabonese niriba viɛnyɛla ka ku tum birigi bɛ zalikpana buku ŋɔ".[1] Bɛ daa zaŋ di binshɛɣu kam bahi pɔhim zuɣu.[16]

Din daa niŋ ka Rogombé piligi tuma naai nyaaŋa, Léonard Andjembé, tuuli zuɣulan paa zaŋ n-ti Senate.[17]

Tiŋgbani zuɣulan tali piibu- piibu nyɛla din daa niŋ silimin gɔli August biɛɣ'pihita dali yuuni 2009, PDG jintɔra Ali Bongo n-daa nya nasara piibu- piibu ŋɔ ni. Bɛ daa zaŋ Bongo kpɛhi tuma ni silimin gɔli October biɛɣ'pinaayɔbu dali yuuni 2009 ka Rogombé daa labi o tuma ni Senate silimin gɔli October biɛɣ'pishi dali ka daa deei li Andjembé. Zalikpana buku ŋɔ bi wuhiri ni o ni tooi labi o tun'kurili maa ni amaa ka niriba pam daa leei mali dihitabili ni Rogombé's ni tooi labi Senate n-ti tuɣi o tuma. Din daa niŋ ka Gabon nima nya o kpaŋmaŋ, Marcel Sandoungou ŋun yuugi Senator daa borimi ni o labi na Senate.[4]

Post-Presidency mali niŋ

Rogombé daa zaŋ 23,000 toys n-ti bihi ban be Lambaréné silimin gɔli January biɛɣ'pihita dali yuuni 2010 ni bɛ zaŋ puhi Christmas.[18]

Silimin gɔli December yuuni 2014 Senate piibu- piibu, bɛ daa piigi Lucie Milebou Aubusson ka o daa deei Rogombé leei zuɣulan zaŋ n-ti Senate silimin gɔli February biɛɣ'pishi ni ayopɔin dali yuuni 2015.[19]

Rogombé daa kpi la silimin gɔli April biɛɣ'pia dali yuuni 2015 ashibiti din be Paris, din ni ka o daa chaŋ n-ti bori alaafee.[20][21]

Kundivihira mali niŋ

  1. 1.0 1.1 1.2 "Gabon's Senate speaker becomes interim head of state", AFP, 10 June 2009.
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 Christian Walter Ngouah-Beaud, "Portrait: Rose Francine Rogombé, du prétoire au perchoir" Archived 18 Silimin gɔli February 2009 at the Wayback Machine, Gabonews, 17 February 2009 (in French).
  3. 3.0 3.1 Magnowski, Daniel (16 May 2009). "Gabon's Bongo in Europe, "resting" from duties". Reuters. http://uk.reuters.com/article/latestCrisis/idUKLG268655. İstifadə tarixi: 8 June 2009.
  4. 4.0 4.1 4.2 "Gabon: Rose Rogombé regagne son terreau du Sénat", Gaboneco, 20 October 2009 (in French).
  5. Skard, Torild (2014) "Rose Rogombé" in Women of power – half a century of female presidents and prime ministers worldwide, Bristol: Policy Press ISBN 978-1-4473-1578-0, pp. 313–4
  6. 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 "Gabon: Mme Rogombé, une magistrate fidèle de Bongo aux commandes", AFP, 10 June 2009 (in French).
  7. 7.0 7.1 7.2 7.3 Christian Walter Ngouah-Beaud, "Gabon: Parlement: Rose Francine Rogombé à la tête de la chambre haute pour six ans" Archived 18 Silimin gɔli February 2009 at the Wayback Machine, Gabonews, 16 February 2009 (in French)
  8. 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 "Gabon: Une femme élue président du Sénat" Archived 15 Silimin gɔli February 2012 at the Wayback Machine, Infosplusgabon, 17 February 2009 (in French).
  9. "Gabon nominates acting president amid mourning for Bongo", AFP, 9 June 2009.
  10. "Gabon bids to choke fears of Bongo succession battle", AFP, 9 June 2009.
  11. "Gabon's premier sees no election by end July", AFP, 23 June 2009.
  12. Skard, Torild (2014) "Rose Rogombé" in Women of power – half a century of female presidents and prime ministers worldwide, Bristol: Policy Press ISBN 978-1-4473-1578-0, pp. 313–4
  13. "Gabon nominates acting president amid mourning for Bongo", AFP, 9 June 2009.
  14. "Gabon bids to choke fears of Bongo succession battle", AFP, 9 June 2009.
  15. "Gabon's premier sees no election by end July", AFP, 23 June 2009.
  16. Gabon appoints interim president. BBC News (10 June 2009). Retrieved 10 June 2009.
  17. "Gabon: Le Sénat rend hommage à Madame le président de la République, Rose Francine Rogombé" Archived 2009-07-05 at the Wayback Machine, Gabonews, 1 July 2009 (in French).
  18. "Moyen-Ogooué : La présidente du Sénat distribue 23.000 jouets aux élèves de la commune", Agence Gabonaise de Presse, 1 February 2010 (in French).
  19. "Lucie Milebou Aubusson, élue sans surprise président du Sénat" Archived 2 Silimin gɔli April 2015 at the Wayback Machine, Agence Gabonaise de Presse, 27 February 2015 (in French).
  20. Jacques Jarele Sika, "France : Rose Rogombé a tiré sa révérence à Paris", Gabonews, 10 April 2015 (in French).
  21. Gabon: Francine Rogombe, the first woman senator died.
Political offices
Preceded by President of Gabon
Acting

2009
Succeeded by