Plastic pollution

Di nyɛla di yi ti niŋ ka lobanim binyera laɣim kamani loba gbambihi, loba baajinima biɛhigu ni ka di mali barina ti sala ni binkobri

E-Class

Plastic pollution
Yaɣ sheliPollution Mali niŋ
Mali pahiguplastic waste Mali niŋ


Plastic Pollution nyɛla di yi ti niŋ ka loba binyɛra yi laɣim kamani loba gbambihi, loba baajinima yi laɣim n-doni luɣ' shɛli biɛhigu ni ka mali barina ti salinima , tihi ni mɔri nti pahi binkɔbiri. Lobanima (plastics) din tahiri barina pula buyi zuɣu; zaɣa bihi mini zaɣa kara.[1] [2]loba balibu (kaman loba gbambihi loba koliti ( rubber bags) nti pahi din pahi pahi. Ti dunya ŋɔ puuni loba saɣari taribu barinanima zooya pam zaŋ kpa ti ninsalnima polo.Mɔɣuni binkɔbiri ni bɛ kpehigu shee polo ,loba saɣari pula ʒeebuyi . din che ka loba zooi maa nyɛla ka dama loba ka laɣari din zuɣu n-che ka bɛ maani li pam di lan che ka niɛma gbubu kuli bɛ asima di zuɣu di tu ni ti ti niŋ ti ni yɛn niŋ shɛm n-gu ti maŋsi mini ti bingula ni mɔɣuni binkɔbiri biɛhigu shee n-zaŋ tabili ti tiŋgbani maa naŋgbanyini[3]


Lɔbanima Maalibu mali niŋ

Yuuni 1950 zaŋna hali ni yuuni 2017,gbambihi bee lɔbanima kalinli paai biliyɔŋ 9.2 ka bɛ maali. Lala gbambihi bee lɔbanima ŋɔ pam malila yuuni 2004. Lala lɔbanima ŋɔ puuni zaa, kɔbigu puuni vaabu pia ni anahi (14%) n daa bahi yoli ka kɔbigu puuni vaabu din bi paai pia ka bɛ daa labi zaŋ gbambihi bee lɔbanima m-maali binyɛr'pala.[4][5]

Di Baligibu Tuma Soya mali niŋ

Kpaŋmaŋa tuma soya zaŋ chaŋ gbambihi bee lɔbanima saɣiri taribu baligibu nyɛla ti kpaŋsi li zaŋ maali binyɛr'pala ka kpaŋ ti maŋa m-baligi lɔbanima zaŋ tum tuma ti tuma shɛhi. Daabilim tuma duzuɣiri shɛŋa ban chɛmi ka ban dari bɛ nɛma yɔri lɔbanima maa zuɣu, ka luɣ'shɛŋa mi ka bɛ che ka bɛ zaŋdi kuriti binyɛra tumdi tuma ka pa ni lɔbanima yaha. Tin' shɛŋa mini daabilim tuma duzuɣ' shɛŋa ban kuli larimi bee n-zaɣisi lɔbanima shɛŋa zaŋ ku bukaata bɛ tingbanni bee bɛ tuma shɛhi, ŋa shɛŋa shɛhira n-nyɛ: gbambihi bee lɔbanima kɔlibanima la ni lɔbanima baajinima la.

Silimiingoli January yuuni 2019, " Global Aliance to End Plastic Waste" laɣingu daa nyɛla tuma dizuɣi ni kpa shɛli zaŋ ti ban maani gbambihi bee lɔbanima tuma duri. Lala laɣingu ŋɔ nia nyɛla di kpaŋsiri sabita ti tingbanni ka kpaŋsi gbambihi bee lɔbanima labi zaŋ maali binyɛr'pala, amaa di bi yɛli ni di yɛn karimi bee m-baligi lɔbanima bee gbambihi maalibu[6].

Din tahiri li na mali niŋ

Di Barina mali niŋ

  1. Di cheka kɔm puuni beneein bihi tooi kpira. Dama di farila be vuhim, ka che ka bɛ koŋdi doɣibu[7].
  2. Di tooi lahi zooya pam ka di bɛ ninsalnim konyurim puuni. Ko'sheŋa tini nyɛri papu ni yalim puuni gba tooi che ka di bɛ dini.
  3. Di tahirila ground water pollution na. Water conservation pun nyɛla yali muɣsirili ti daadam. Amaa a duniya kɔm pun bela tobmi dama ti bi gbubli veinyela.[8]
  4. Di lahi mali yelmuɣisirili ti land pollution. Di yi niŋ ka bɛ kpaai saɣiri bahi di gabirila tiŋgbani maa ka mali barina ti beneein bihi ban bɛ dini.[8]


Kundivihira mali niŋ

  1. "Plastic pollution", Wikipedia (in English), 2022-04-14, retrieved 2022-04-15
  2. plastic pollution | Definition, Sources, Effects, Solutions, & Facts | Britannica (en).
  3. Rhodes, Christopher J. (2018-09). "Plastic Pollution and Potential Solutions" (in en). Science Progress 101 (3): 207–260. DOI:10.3184/003685018X15294876706211. ISSN 0036-8504.
  4. Environment, U. N. (2021-10-21). Drowning in Plastics – Marine Litter and Plastic Waste Vital Graphics (en).
  5. Plastic pollution facts and information (en) (2019-06-07).
  6. Forrest, Andrew (2019). "Eliminating Plastic Pollution: How a Voluntary Contribution From Industry Will Drive the Circular Plastics Economy". Frontiers in Marine Science 6. DOI:10.3389/fmars.2019.00627/full. ISSN 2296-7745.
  7. Marine plastic pollution (en) (2018-05-25).
  8. 8.0 8.1 Causes, Effects and Incredible Solutions to Plastic Pollution You'll Wish You'd Known - Conserve Energy Future (en-US) (2015-11-01).