Pizza

Italy bindirigu

Pizza (English: /ˈptsə/ PEET-sə, Italian: [ˈpittsa], Tɛmplet:IPA-nap) nyɛla bindirigu din pili Itali ka tooi zooi ka di nyɛ zaɣi kpula, ka bɛ maani li ni zim ka chariti kamantoonsi pahiri dini, waagashe, ni binyɛr' shɛŋa kamani ("sausage, anchovies, mushrooms, alibaasa, olives, ʒe-vari, nimdi, ham", etc.), ka bɛ daa duɣiri li ni tulim din galisi, "wood-fired oven" ka bɛ daa mali duɣiri li.[1]

Pizza
type of food or dish
Yaɣ sheliconvenience food, finished good, flatbread, Pizzas, casseroles Mali niŋ
Pahi laItalian cuisine Mali niŋ
Zuliya wuhibuPizza Mali niŋ
Tingbani shɛli din yinaItalia Mali niŋ
Binyɛra ka bɛ zaŋ namlidough, tomato sauce, waagashi Mali niŋ
Hasitagipizza Mali niŋ
CuisineItalian cuisine Mali niŋ
Taarihi bachikpani dalinlihistory of pizza Mali niŋ
Taɣinamsidisk, rectangle Mali niŋ
Model itemfried pizza Mali niŋ
Serving temperaturehot Mali niŋ
Coursefirst course Mali niŋ
Unicode bachinima🍕 Mali niŋ

Pizza yuli tuumi yina 10th century, Latin sabbu din yina Southern Italian tiŋa din be Gaeta, Lazio, ka di tarisi ni Campania.[2] Raffaele Esposito nyɛla bɛ ti so nupuɣu ni o ni niŋdi saha ŋɔ pizza Naples tiŋgbani ni.[3][4][5][6] Yuuni 2009, Neapolitan pizza nyɛla European Union ni daa dihi shɛki niŋ gbana ni ka di nyɛ "Traditional Speciality Guaranteed" bindirigu. Yuuni 2017, Neapolitan pizza "art" malibu daa kali pahi UNESCO intangible cultural heritage.[7]

Pizza mini di bindiri balibu nyɛla din yuli du duni. Pizza be bindira kɔhibu pam shɛhi n kɔhira, n-ti tabili pizzerias (pizza kɔhibu din gahim sheei), "Mediterranean restaurants", ka bɛ mali tahiri ti tiri ban da, ni pala zuŋlɣu bindirigu.[8] Italy tiŋgbani ni, pizza din kɔhi bindirigu dabu sheei pa zaɣi ŋmahira, ka bɛ diri li ni subili mini fook.[9][10] ka bɛ leei ŋmahiri li zaɣi baligu diri a. Pizza lahi nyɛla din kɔhiri shito shɛŋa ni, ni balibu pam, n-ti tabili din niŋ friji ni. Yiŋsi duduhigu nima ka bɛ mali duɣiri lin

Yuuni 2017, dunia pizza dabu liŋiri daa nyɛla US$128 billion, ka US di daa nyɛ $44 billion din gbaai 76,000 pizzerias.[11] Di zaa ni, 13% n daa yina U.S. niriba ban paai yuma ayi ni ban gari zaa diri la pizza.[12]

Di yuli ni yina shɛli mali niŋ

Yukurili din nyɛ "pizza" yimi na Latin sabbu din yina tiŋa yuli booni Gaeta, din daa na be Byzantine Empire, yuuni 997 AD; sabbu maa daa wuhirimi ni haaya niŋdiba tu ni bɛ ti "bishop" din be Gaeta duodecim pizze ("pizza nima pia ni ayi") "Christmas Day" kam ni, ka lahi ti pia ni ayi shɛli Easter Sunday kam ni.[2][13]

Luɣ'shɛŋa yuya maa ni lahi yina:

  • Byzantine Greek mini Late Latin pitta > pizza, cf. Modern Greek pitta bɔrɔbɔrɔ mini Apulia ni Calabrian (din daa na nyɛ Byzantine Italy) pitta,[14] bɔrɔbɔrɔ paŋli din be bɔrɔbɔrɔ duu ni, ni tulim din galisi. Bachi din nyɛ pitta nyɛla din daa pili "Ancient Greek" πικτή (pikte), "fermented pastry", ka Latin bɛ booni li "picta", bee Ancient Greek πίσσα (pissa, Attic πίττα, pitta), "pitch",[15][16] bee πήτεα (pḗtea), "bran" (πητίτης pētítēs, "bran bread").[17]
  • "Etymological Dictionary of the Italian Language" yɛlimi ni di yimi na bachi din nyʋ pinza "clamp" puuni, kamani ʒemana Italian pinze "pliers, pincers, tongs, forceps" puuni. Di pilli pili la Latin pinsere "n-tɔ, tam".[18]
  • Lombardic bachi din nyɛ bizzo bee pizzo ka di gbunni nyɛ "mouthful" (ka tabi Siliminsili bachi "bit" mini "bite"), din daa kpe Italy 6th century AD sunsuuni, Lombards ni daa kpe ni.[2][19] Tirisibu b>p nyɛla High German consonant shift ni ni tooi kahigi shɛli, ka nya ka German bachi din nyɛ Imbiss gbunni nyɛla "snack".

Bɛ tooi booni la pizza din pɔra "pizzetta".[20] Bɛ booni la ninvuɣi so ŋun maani "pizzaiolo".[21]

Bachi din nyɛ "pizza" nyɛla din daa paŋ Italian chaŋ English yuma din gbaai 1930s; pɔi ka sokam naan yi baŋ li, pizza nyɛla bɛ ni daa lahi booni shɛ "tomato pie" Ban daa tɔɣisiri Anashaara sili. Shɛba na tooi booni pizza balishɛŋa "tomato pie".[22]

Taarihi mali niŋ

 
An ancient Roman precursor of pizza shown on a fresco in Pompeii
 
A pizzaiolo in 1830

Taarihi din wuhiri ni niriba daa mali binyɛr' shɛŋa n pahiri maani bɔrɔbɔrɔ ka di daliri nyɛla bɛ bɔri ni di mali la kɔrisi nyɛla din daa be daadaa saha. 6th century BC saha, Persian linjimanima ban daa be Achaemenid Empire Darius the Great Gɔmnanti saha daa shɛri la paanu paɣila ni waagashe ni dobino n mali pari bi tɔbu tahi paɣila zuɣu [23][24] ka daadaa Greeks mi mali kpam tuturi ni waagashe m-pahiri bɛ dina ni.[25][26] Piligu ha bindirigu din daa ŋmani pizza daa be la Aeneid, di ni daa niŋ ka Celaeno, Harpies napaɣa, daa daŋ baŋ ni Trojans bi yɛn nya suhudoo ka naɣila kum n-ti muɣisi ba ka bɛ di bɛ teebuya (Book III). Book VII puuni, Aeneas mini o niriba niŋdi la bɛ bindira ni "cakes" din nyɛ zaɣi paɣila (kamani pita bread) ka niŋ ʒe-vari din duɣi n pa di zuɣu. Bɛ yi ŋubi bɔrɔbɔrɔ mama, bɛ nyarimi ka di nyɛ lala teebuya ŋɔ ka Celaeno daa yari maa.[27] Yuuni 2023, binkura vihigu nima daa bɔ n-nya "fresco" din be Pompeii kadi biɛhigu ŋmani pizza bindirigu ni bindiri shɛŋa din niŋ alaha. Italy kaya ni taɣada minisita yɛliya culture minister said it "din tooi nyɛ ninkura ban gari bindirigu".[28][29] "Pizza" yuli ni yɛn tuui boli di daa yimi na "notarial document" ni, ka nyɛ Latin sabbu din daa sabi Anashaara goli May 997 AD ka yina Gaeta, n bɔri "pizza pia ni ayi yɔbu, kurichu bili, ni kurichu shenini Christmas Day, ni pizza pia ni ayi ni nɔhi Easter Day."[30]

Ʒemana ŋɔ pizza nyɛla din yina Naples pizza paɣili puuni, Italy 18th bee 19th century piligu.[31] Pɔi ni lala saha maa, bɛ daa gariti la paanu paɣili din binyɛra kamani tafarinyɔŋ, yɛlim, "lard" ni waagashe. Sahashɛli bɛ ni pili kamantoonsi.niŋ pahi din ni di bi neei ti,[31] amaa di daa na kani 16th century mini Columbian Exchange ni. Nqɣila zaŋ na kamani 1830, pizza daa kuli.nyɛla bɛ ni kɔhiri shɛli polo ni.

"Archetypal pizza, pizza Margherita, daa yimi na yuuni 1889, Royal Palace of Capodimonte ni daa pili Neapolitan pizzaiolo (pizza maker) Raffaele Esposito ni bɛ mali pizza n niŋ Queen Margheritamarihaabi o ni daa chani ni. O ni daa mali pizza dibaa ata shɛli maa, Queen suhu daa gbaai la pizza din daa mali Italy tuuta nahingbana — zaɣi ʒee (kamantoondo), vakahili (basil), ni zaɣi pɛlli (mozzarella). Lala pizza ŋɔ daa nyɛla bɛ ni zaŋ Queen ŋɔ yuli n boli shɛli,[32] ni starili din gahim din daa yina Queen maa "tuma kpɛma sani" din dali hali.ni.zuŋɔ ka di kpalim be Esposito's shop, bɛ ni pa booni shɛli Pizzeria Brandi.[33] Vihigu din yina nyaaŋa mali la zilisigu ni lala baŋdi biŋ maa, ka dihitabili dii kani ni gbaŋ din daa yihi o yuli na maa, ka di daliri nyɛla lahabali churi yaɣ'shɛli daa bi di alizama lala paɣa ŋɔ ni chandi ka lahabali.maa mini yuli din nyɛ Margherita mi daa pili la salo ni yibu 1930s-1940s.[34][35]

Pizza ni yɛn kpe United States, Italy niriba ban daa kuli ni 19th century bahigu ha n daa ʒi li n kpe[36] ka di yaa daa na dahi luɣ'shɛŋa bɛ yaa ni daa daha. Tiŋgbani maa tuuli pizzeria, Lombardi's, din daa yooi New York City yuuni 1905.[37] Zaŋ dolisi World War II, baŋdiba ban daa yi Italian Campaign ni labiri na, bɛ ni daa zaŋ shɛba n wuhi Italy's native cuisine, daabiligu yaa daa dalim la pizza ko.[38] Associazione Verace Pizza Napoletana (lit. True Neapolitan Pizza Association) nyɛla "non-profit organization" din daa kpa yuuni 1984 ka di tuma duzuɣu be Naples ka di daliri nyɛla di bɔri mi ni di kpaŋsi Neapolitan pizza daabiligu.[39] Yuuni 2009, Neapolitan pizza daadihi gbana ni n-ti European Union ja di leei "Traditional Speciality Guaranteed" bindiri, Italy nima ni daa yu ni di niŋ shɛm,[40][41] ka yuuni 2017 dini maani shɛm daa pahi UNESCO intangible cultural heritage yuya ni.[7]

Di malibu mali niŋ

Bɛ kɔhiri la pizza bɛ ni mali li shɛm bee ka bɛ zaŋ li niŋ furiji ni, ka lahi kɔhiri li zaɣi muna be ka bɛ ŋmahi ŋmahi li. Baŋsim pala yina ni di taɣi yɛlimuɣisira kamani di mini zim taba laɣimbu ka ni tooi lahi mali li ka di ni tooi niŋ furiji ni ka labi zaŋ diŋ buɣim ni ka di bii ka bi niŋ zaɣi kpɛŋ. Pizzanima bɛni din niŋdi furiji ni ka mali din yɛlibɔra din nyɛ zaɣi kaha ni din duri li.

Pizza bali shɛŋa lahi be take and bake pizzerias.Lala pizza ŋɔ nyɛla bɛ ni maani shɛli shitɔri ni, bɛ kɔhiri din na bi she n-tiri ban dari ka bɛ kuni tishɛri bɛ maŋamaŋa. Shɛba kɔhiri di zim mini di yɛlibɔra din pahi ka nira ni tooi dali n kuli ti gabi li n mali.

Baking mali niŋ

Bindira kɔhibu shɛhi, pizza shɛbu ni tooi nyɛla di yɛn pala binshɛɣu zuɣu ka buɣim be di gbunni, bee ka di nyɛ "electric deck oven, conveyor belt oven", bee, dari ni sala buɣim. Bɛ ŋmahirila pizza,maa n pari bini paɣinli zuɣu, ka shɛli, bɛ ni tooi shɛ li m pa kurigu zuɣu bee binshɛɣu zuɣu. Pɔi ka di niŋ dibu, bɛ niŋdi la "peel" n yuɣisiri di zuɣu n-ti pahi "cornmeal" din kuli yɛn che ka pizza maa sirigi yina alaha.[42] Bɛ yi mali li yiŋa, bɛ ni tooi mali pizza "pizza stone" zuɣu.[43] Ban shɛri li yiŋsi shɛba mi mali la "wood-fired pizza oven", di tooi zooi la "installed outdoors". Amaa bindira kɔhibu shɛhi, di tooi zooi la "dome-shaped", di ni niŋ ka pizza shɛbu duri yina yuui la,[44] din yɛn che ka buɣim kpɛri luɣili kam. Pizza balishɛli j-nyɛ "grilled pizza", ka bɛ shɛri pizza maa barbecue grill ni. Greek pizza, kamani deep dish Chicago n-ti pahi Sicilian style pizza, nyɛla bɛ ni shɛri shɛli tahipɔŋ ni ka di lahi pala "bricks of the pizza oven" ni.


Pizza gbaliŋ ni tooi laɣim mali saha yini.

Crust mali niŋ

 
Caramelised crust – its cornicione (the outer edge) – of slices of New York–style pizza

Pizza,maa gbunnialbɛeni booni shɛli ust", nyɛla din ni tooi mali koŋkɔba– di ni tooi pɔri kamani Neapolitan pizza bee n kpɛma kamani Chicago-style. Di kuli nɛ mi amaa bɛ ni tooi niŋ tafarinyɔŋ bee binyɛri shɛŋa gari din ni. Saha shɛŋa bɛ tooi lahi booni pizza nyaaŋa maa cornicione.[45] Pizza zim.shɛŋa mali.la shikiri, din sɔŋdi li ka di fuhiri di malibu sheei.[46]

Dipping sauce din be pizza nyɛla America pizza chain Papa John's Pizza ni daa mali shɛli yuuni 1984 tum di saha ka shɛba zaŋ li n pahi bɛ pizza dibu ni l.[47]

Cheese mali niŋ

Mozzarella cheese nyɛla din tooi zooi ka bɛ mali li n maani pizza, n-ti pahi buffalo mozzarella shɛli bɛ ni tooi maani Naples.[48] Bɛ lahi mali cheese shɛŋa gba niŋda, Italian cheese nima shɛŋa n-nyɛ provolone, pecorino romano, ricotta, n-ti pahi scamorza. Cheeses nima din dii ka liɣiri bee cheese analogues nyɛla din yina ni di ti sɔŋsiban maani pizza pam.pam kamani "browning, melting, stretchiness, consistent fat and moisture content, and stable shelf life". Yuuni 1997, bɛ daa buɣisiya ni pizza cheese din daa mali daa nyɛla 1 million metric tons (1,100,000 short tons) U.S. tiŋgbani ni ka 100,000 metric tons (110,000 short tons) mi mali Europe tiŋgbani ni.[49]

Varieties and styles mali niŋ

Varieties mali niŋ

Pizza balibu zooya pam, di tooi zooya ka binshɛɣu di pa di gbuuni bee zuɣusaa n wuhiri di ni nyɛ balishɛli. Pizza balibu lahi nyɛla din galisi, ka bɛ ni tooi zaŋ di.ni.maani shɛm n-ti li yuli. Teebuli din doli ŋɔ na nyɛla balibu din na bɛni.

Pizza varieties
Image Name Characteristic ingredients Origin First attested Notes
  Pizza capricciosa Ham, mushrooms, artichokes, egg Italy Similar to Pizza quattro stagioni, but with toppings mixed rather than separated.
  Clam pie Clams New England 1950s Pizza version of the covered pie served in New England since colonial times.
  Hawaiian pizza Pineapple, ham or bacon Canada 1962 Tends to divide opinion.[50]
  Pizza Margherita Tomatoes, mozzarella, basil Naples, Italy 1800s The archetypical Neapolitan pizza.
  Pizza marinara Tomato sauce, olive oil, oregano, garlic. No cheese. Naples, Italy 1734 One of the oldest Neapolitan pizza.
  Pizza pugliese Tomato, onion, mozzarella Apulia, Italy
  Pizza quattro formaggi Prepared using four kinds of cheese (Italian: [ˈkwattro forˈmaddʒi], "four cheeses"): mozzarella, Gorgonzola and two others depending on the region Lazio, Italy 1700s
  Pizza quattro stagioni Artichokes, mushroom, ham, tomatoes Italy The toppings are separated by quarter, representing the cycle of the seasons.
  Seafood pizza Seafood, such as fish, shellfish or squid Subvarieties include Pizza frutti di mare (no cheese) and Pizza pescatore (with mussels or squid).


Styles mali niŋ

Pizza styles
Image Name Characteristics Origin First attested
  California-style pizza Distinguished by the use of non-traditional ingredients, especially varieties of fresh produce. California, US 1980
  Calzone Pizza folded in half turnover-style. Naples, Italy 1700s
  Chicago-style pizza Baked in a pan with a high edge that holds in a thick layer of toppings. The crust is sometimes stuffed with cheese or other ingredients. Chicago, US c. 1940s
  Colorado-style pizza Made with a characteristically thick, braided crust topped with heavy amounts of sauce and cheese. It is traditionally served by the pound, with a side of honey as a condiment. Colorado, US 1973
  Deep-fried pizza The pizza is deep-fried (cooked in oil) instead of baked. Scotland and Italy
  Detroit-style pizza The cheese is spread to the edges and caramelizes against the high-sided heavyweight rectangular pan, giving the crust a lacy, crispy edge. Detroit, US 1946
  Grandma pizza Thin, square, baked in a sheet pan, "reminiscent of pizzas cooked at home by Italian housewives without a pizza oven".[51] Long Island, US Early 1900s
  Greek pizza Proofed and baked in a shallow pan; the crust is light and similar to foccaccia. Connecticut, US 1955
  Italian tomato pie Made from thick dough covered by tomato paste; a variation on Sicilian pizza. Also called pizza strips (when cut as in the image), gravy pie, church pie, red bread, party pizza, etc. US early 1900s
  Jumbo slice Very large slice of pizza sold as street food. New York and Washington D.C., US 1981
  New York–style pizza Neapolitan-derived pizza with a characteristic thin foldable crust New York metropolitan area (and beyond) early 1900s
  Pizzetta Small pizza served as an hors d'oeuvre or snack.
  St. Louis–style pizza The style has a thin cracker-like crust made without yeast, generally uses Provel cheese, and is cut into squares or rectangles instead of wedges. St. Louis, US 1945

By region of origin mali niŋ

Italy mali niŋ

Neapolitan pizza (pizza napoletana) zaɣi maŋli nyɛla bɛ ni mali San Marzano tomatoes m-maani shɛli, ka bɛ kɔri li "volcanic plains", Mount Vesuvius south polo, ni kamani mozzarella di bufala Campana, ni bihim din nyɛ "buffalo" so bɛ ni wumsi Campania marshlands mini Lazio[52] bee Fior-di-latte. Buffalo mozzarella nyɛla bɛ ni guri ka taɣiri shɛba ni bɛ maŋmaŋa "European protected designation of origin".[52] Pizza nima din pahi shɛŋa n-nyɛ pizza alla marinara, ka bɛ niŋdi marinara sauce m-pari di zuɣu, di ni n-nyɛ nadaa ha pizza ka bɛ niŋdi kamantoonsi pari di zuɣu,[53] pizza capricciosa, bɛ ni mali mozzarella cheese, baked ham, mushroom, artichoke, ni kamantoonsi n maani shɛli,[54] pizza pugliese, bɛ ni maani shɛli ni.kamantoonsi, mozzarella, ni alibaasa.[55]

Pizza balishɛli din lahi yoli Italy n-nyɛ Sicilian pizza (ka ni polo nima booni li sfincione bee sfinciuni),[56][57] thick-crust bee deep-dish pizza din daa pili 17th century Sicily tiŋgbani ni: di nyɛla" focaccia" ka bɛ niŋdi kamantoonsi mini yurayura shɛŋa pari di zuɣu. Zaŋ kana 1860s, sfincione daa nyɛla pizza balishɛli bɛ ni diri Sicily, di bahi bahindi di konsunsuuni tiŋgbani din be West polo.[58] Italy yaɣ'shɛŋa lahi mali pizza balishɛŋa, ŋmahinli pizza al padellino bee pizza al tegamino, zaɣi bila, din kpɛma, deep-dish pizza din tooi zooi Turin, Piedmont.[59][60][61]


United States mali niŋ

 
Pizza banquet in the White House (2009)

Tuuli pizzaria U.S. daa yooi la New York City's Little Italy yuuni 1905.[62] Bɛ ni tooi zooi ka bɛ niŋdi binyɛr' shɛŋa pari pizza zuɣ United States n-nyɛ "anchovies, ground beef, chicken, ham, mushrooms, olives, onions, peppers, pepperoni, salami, sausage, spinach, steak, and tomatoes". Binyɛr'gahinda zaɣi pala din yina 20th century, shɛŋa n-nyɛ Buffalo,[63] California, Chicago, Detroit, Greek, New Haven, New York, n-ti pahi St. Louis styles.[64] Balibu din be tiŋgbani yaɣavsɛŋa n-nyɛ "deep-dish, stuffed, pockets, turnovers, rolled, and pizza-on-a-stick", ka di za yini kam mali din niŋdi din ni.

United States sala vaabu pia ni ata kɔbigu puuni n diri pizza dabisili zuɣuni.[65] Pizza chains kamani Domino's Pizza, Pizza Hut, ni Papa John's, pizzas nima din yirina take and bake pizzerias, pizza nima din maai be din blooki ka be dahi ni nyɛla din che ka pizza gili tiŋgbani yaɣa zaa.

Argentina mali niŋ

 
Traditional Argentine-style pizzas "de molde" being prepared at a pizzeria in Buenos Aires.

Argentine pizza nyɛla din yaa dahi country's cuisine,[66] di bahi bahindi di tiŋ'zuɣu din yuli booni Buenos Aires, ka bɛ zaŋ li n niŋ tiŋa maa kaya ni taɣada ni[67][68][69] Argentina n-nyɛ tiŋgbani shɛli din mali pizzerias pam dunia nyaaŋa zuɣu, di mini tiŋa maa zaa diri li maa, pizzerias mini ban dari li zooi la Buenos Aires, tiŋa shɛli nima ban diri pizza pam dunia nyaaŋa zuɣu (buɣisibu din yina yuuni,2015 nyɛla 14 million yuuni kam pili ni).[70] di zuɣu, tiŋa maa nyɛla bɛ ni kali shɛli pahi pizza yaa ni be luɣ'shɛŋa.[68][70]

Buenos Aires nima daa baŋ la lala bindirigu ŋɔ 19th century.[68] Lala saha maa ka Pizza Margherita daa kpe Italy, pizza nyɛla bɛ ni daa pun maani shɛli Argentine tiŋa'zuɣu ni.[71] [70][72]

Bini din gbaai 1930s, pizza daa nyɛla kaya ni taɣada bini n zaŋ ti Buenos Aires.[72][71]

 
Fugazzeta is one of the typical pizza styles of Buenos Aires.

Argentine pizza din mali nahingba pam—ka pizzerias din kam be Buenos Aires ka za bɛ naba zuɣu niŋdi li—nyɛla bɛ ni booni shɛli pizza de molde (Spanish for "pizza in the pan"), di nyɛla din mali nahingbana kamani "thick, spongy base and elevated bready crust".[68] Niɣimbu din pa nyɛ Argentine pizza nahingba—nyɛla din mali cheese zaɣi taɣinli di gbunni.[70][72] Yuki din nyɛ pizza de molde (Spanish ban yɛli ni "pizza in the pan") nyɛla din yina ka di daliri nyɛla "pizza ovens" daa ka tiŋa maa ni, ka ban maani li daa maani li pɔnsi ni.[73] Di ni daa niŋ ka bɛ mali "bakery plates" maani maa, Argentine pizza inma daa nyɛla zaɣi mɔri, kamani 1920s polo maani shɛŋa din na be pizzerias din na za di naba zuɣu, di bah bahindi ʒe-vari pizzas, fugazzetas bee fugazzas..[73]

Argentine pizza niŋima shɛŋa n-nyɛ fugazza ni din soŋdi ki kaani fugazzeta bee fugazza con queso (bachi din mali balibu pizzeria kam ni),[68] bee pizza de cancha bee canchera .[74] Pizza nima pam nyɛla din gabi binnyɔma balibu, hali ti tabili mozzarella, Yupahi kamani "muza" bee "musa"; be napolitana bee "napo", ni "cheese, sliced tomatoes, garlic, dried oregano mini green olives", di be di ko ka che Neapolitan pizza;[68] calabresa, n-to pahi longaniza chari;[75] jamon y morrones, ni ham chara mini bell peppers;[68] nti pahi provolone, ni anchovies,[75] ni "hearts of palm", bee ni gal'kpɛma din duɣi zaɣi ŋmahira.[68] Binshɛɣu din gahim Buenos Aires nyɛla pizza din chani ni fainá, "pancake" shɛli bɛ ni zaŋ chickpea flour mali.[76]

Records mali niŋ

Zaŋ kana yuuni 2021, Guinness World Records ni wuhi shɛm:

  • Dunia zaa pizza titali daa mali la Rome Anashara goli December 2012, ka di galisim zahim 1,261 square meters (13,570 square feet). Bɛ daa ti pizza maa yuli boli li "Ottavia" ni di teei tuuli Roman emperor Octavian Augustus yɛla, gluten-free base ka bɛ daa zaŋ mali li.[77]
  • Dunia pizza waɣinli daa be nyɛla 1,930.39 meters (6,333 feet 3+12 inches) waɣilim; Fontana, California ka bɛ daa mali li yuuni 2017.[78] Taarihi nima din pahi n-nyɛ Marquinetti (Tomelloso, Spain), ka bɛ daa mali 1141.5 m pizza, di daa gari la taarihi din daa pun niŋ Poland.[79]
  • Dunia pizza din daa na du zuɣusaa ka Guinness World Records nima baŋ di yɛla dari la US$2,700, ka bɛ daa kɔhi li Industry Kitchen (USA) din be New York, New York, US, zaŋ kana Anashaara goli 24 April 2017. "Black squid ink dough" ka bɛ zaŋ mali li, ka zaŋ "UK white Stilton cheese, French foie gras and truffles, Ossetra caviar" din yina Caspian Sea, Almas caviar, mini 24K gold leaves m-pa di zuɣu.[80]
  • Pizza din liɣiri galisi lahabaya yina, amaa Guinness World Records nima bɛ mi di yɛla, kamani Tɛmplet:GBP "Pizza Royale 007" din be Haggis restaurant, Glasgow, Scotland, ka di zuɣusaa mali ni caviar, lobster, ni 24-carat gold dust, n-ti pahi US$1,000 caviar pizza shɛli Nino's Bellissima pizzeria din be New York City, New York ni mali.[81]
  • Restaurateur Domenico Crolla ni mali pizza shɛli ka di zuɣusaa mali binyɛra kamani sunblush-tomato sauce, Scottish smoked salmon, medallions of venison, edible gold, lobster marinated in cognac, n-ti pahi champagne-soaked caviar. Bɛ daa yɛn zaŋ la lala pizza maa yihi zaka yuuni 2007, ka di du kamani Tɛmplet:GBP.[82]

Lihi pahi mali niŋ

Lua bi niŋ dede:bad argument #2 to 'title.new' (unrecognized namespace name 'Portal')

Bindira din ŋmani li mali niŋ

  • Calzone mini stromboli nyɛla bindira din ŋmani li ka bɛ mali pizza dough folded (calzone) bee rolled (stromboli) m-meani li.
  • Panzerotti ŋmani la calzones, amaa ka bɛ leei Chimdi li.
  • Piadina is a thin Italian flatbread, typically prepared in the Romagna historical region.
  • Focaccia nyɛla "leavened oven-baked Italian" bɔrɔbɔrɔ zaɣi paɣinli, ka di bɛhigu ŋmani pizza;luɣ'shɛŋa , bɛ booni li la pizza bianca (" pizza piɛlli").[83]
  • "Farinata" be "cecina".[84] A Ligurian (farinata) mini Tuscan (cecina) nyɛla tiŋgbani yaɣ'shɛŋa bindiri shɛli bɛ ni mali chickpea flour, kom, yɛlim, ni olive oil maana. Bɛ ni lahi booni shɛli socca France polo. Bɛ tooi shɛri li la "brick oven" ni, ka bɛ zahindi li ka ŋmahiri kɔhira.
  • Coca gba nyɛla din ŋmani li ka bɛ diri li Catalonia mini tiŋgbani shɛŋa din baɣi li ka chaŋ hali ni Spain, ni Algeria.
  • Alsatian Flammekueche[85] (Standard German: Flammkuchen, French: Tarte flambée) nyɛla zim bini din bɛ kpɛma ka pɔbi crème fraîche, alibaasa, ni bacon.
  • Garlic fingers nyɛla Atlantic Canadian bindrigu, ka ŋmani pizza, ka bɛ zaŋ zim mali li. Bɛ gariti li mi ni kpam din nyɛligi,tafarinyɔŋ, cheese, ni sahashɛŋa bɛni bacon.
  • Anatolian Lahmacun (Arabic: laḥm bi'ajīn; Armenian: lahmajoun; bɛ ni lahi booni shɛli Turkish pizza bee Armenian pizza) nyɛla bɛ ni zaŋ nimdi mali shɛli. Di gbuuni bali mi ka di zuɣusaa nimdi maa mi mali ʒe-vari.[86]
  • Levantine Manakish (Arabic: ma'ujnāt) mini Sfiha (Arabic: laḥm bi'ajīn; n-ti pahi Arab pizza) nyɛla bindira din ŋmani pizza.
  • Panizza nyɛla bɔrɔbɔrɔ chaɣu (often baguette), ka bɛ mali binyɛra din maani pizza pahiri din ni
  • Macedonian Pastrmajlija nyɛla paanu shɛli bɛ ni mali zim mini nimdi maana. Di tooi nyɛla zaɣi kpulli ka nimdi chari pa di zuɣu.
  • Provençal Pissaladière ŋmanila Italian pizza, ka alibasa , anchovies, mini olives duɣira be din ni.
  • Pizza bagel nyɛla bagel ka yurayura din pa di zuɣu ŋmani pizza.
  • Pizza bread nyɛla bɛ ni tooi mali paanu maani shɛli tomato sauce, cheese,[87] and various toppings.
  • Pizza sticks nyɛla bɛ ni zaŋ pizza zim mini pizza yurayura maani shɛli.[88] Bɔrɔbɔrɔ zim gba ni tooi be di malibu ni,[89] ka bɛ chimdi di shɛŋa.[90]
  • Pizza Rolls nyɛla bɛ ni mali shɛli niŋdi daabilim.
  • Okonomiyaki, a Japanese dish cooked on a hotplate, is often referred to as "Japanese pizza".[91]
  • "Zanzibar pizza" nyɛla palli zuɣu bindirigu din be Stone Town, Zanzibar, Tanzania. Zim din bali gari pizza zim ka bɛ mali maani li, kamani filo dough, ni naɣi nimdi, alibaasa ni gala,ka di ŋmani Moroccan basṭīla.[92]
  • Zwiebelkuchen, nyɛla "German onion tart", ka bɛ shɛri li ni "diced bacon" mini caraway ʒi.

Pizza and health mali niŋ

 
Boy Scouts with pizza

Pizza shɛŋa bɛ ni laɣim mali pam yim gabadaya nyɛla bɛ ni zilisi ni shɛli alaafee yɛlbɔra bi paai. Pizza yɛlim bee kpam ni tooi ʒe ka di mali calories pam. USDA yihi lahabali na ni "sodium" kamani 5,100 mg per 14 in (36 cm) n be pizza ni.[93] Yɛltɔɣa yirina wuhiri ni di ka alaafee.[94][95]

Kundivihira mali niŋ

  1. Tɛmplet:OED
  2. 2.0 2.1 2.2 Maiden, Martin. Linguistic Wonders Series: Pizza is a German(ic) Word.
  3. Arthur Schwartz, Naples at Table: Cooking in Campania (1998), p. 68. ISBN 9780060182618.
  4. John Dickie, Delizia!: The Epic History of the Italians and Their Food (2008), p. 186.
  5. Father Giuseppe Orsini, Joseph E. Orsini, Italian Baking Secrets (2007), p. 99.
  6. "Pizza Margherita: History and Recipe". ITALY Magazine. 14 March 2011. Archived from the original on 7 February 2013. Retrieved 2022-02-21.
  7. 7.0 7.1 "Naples' pizza twirling wins Unesco 'intangible' status" (en-GB). The Guardian. Agence France-Presse (London). 2017-12-07. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/2017/dec/07/naples-pizza-twirling-wins-unesco-intangible-status.
  8. Miller, Hanna (April–May 2006). American Pie. American Heritage.
  9. Naylor, Tony (6 September 2019). "How to eat: Neapolitan-style pizza". The Guardian (London). https://www.theguardian.com/food/2019/sep/06/how-to-eat-neapolitan-style-pizza.
  10. Godoy, Maria (13 January 2014). Italians To New Yorkers: 'Forkgate' Scandal? Fuhggedaboutit. National Public Radio.
  11. Pizza Power 2017 – A State of the Industry Report.
  12. Rhodes, Donna (February 2014). "Consumption of Pizza". Food Surveys Research Group Dietary Data Brief No. 11. USDA. https://www.ars.usda.gov/ARSUserFiles/80400530/pdf/DBrief/11_consumption_of_pizza_0710.pdf.
  13. Salvatore Riciniello (1987) Codice Diplomatico Gaetano, Vol. I, La Poligrafica
  14. Babiniotis, Georgios (2005). Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας [Dictionary of Modern Greek] (in Greek). Lexicology Centre. p. 1413. ISBN 978-960-86190-1-2.
  15. Pizza, at Online Etymology Dictionary. Etymonline.com.
  16. Pissa, Liddell and Scott, "A Greek-English Lexicon, at Perseus. Perseus.tufts.edu.
  17. Pizza, at Dictionary.com. Dictionary.reference.com.
  18. 'pizza' Archived 2022-02-21 at the Wayback Machine, Online Etymology Dictionary
  19. Pizza. Garzanti Linguistica. De Agostini Scuola Spa.
  20. Definition of pizzetta (June 22, 2023).
  21. Bringing authentic Neapolitan pizza home (20 November 2022).
  22. Uyehara, Mari (2023-10-06). "The Many Lives of Tomato Pie" (en-US). The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/2023/10/06/dining/tomato-pie-pizza.html.
  23. "Pizza, A Slice of American History" Liz Barrett (2014), p.13
  24. "The Science of Bakery Products" W. P. Edwards (2007), p.199
  25. Talati-Padiyar, Dhwani (2014-03-08). Travelled, Tasted, Tried & Tailored: Food Chronicles. Lulu publishers. ISBN 978-1304961358. Retrieved 18 November 2014.[permanent dead link]
  26. Buonassisi, Rosario (2000). Pizza: From its Italian Origins to the Modern Table. Firefly. p. 78.
  27. Aeneas and Trojans fulfill Anchises' prophecy..
  28. "Pompeii archaeologists discover 'pizza' painting". BBC News. 2023-06-17. https://www.bbc.com/news/world-europe-66031341.
  29. "Pizza's possible 'distant ancestor' found painted in the ruins of Pompeii" (en-AU). ABC News. 27 June 2023. https://www.abc.net.au/news/2023-06-28/pizza-distant-ancestor-painting-roman-house-pompeii/102533868?utm_campaign=abc_news_web&utm_content=link&utm_medium=content_shared&utm_source=abc_news_web.
  30. Sorpresa: la parola "pizza" è nata a Gaeta (Italian) (9 February 2015).
  31. 31.0 31.1 Helstosky, Carol (2008). Pizza: A Global History. London: Reaktion. pp. 21–22. ISBN 978-1-86189-391-8.
  32. Pizza Margherita: History and Recipe. Italy Magazine (14 March 2011).
  33. Hales, Dianne (2009-05-12). Sök på Google (in Swedish). Crown. ISBN 978-0767932110. Archived from the original on 2022-02-21. Retrieved 2018-04-04.
  34. Was margherita pizza really named after Italy's queen?. BBC Food (28 December 2012).
  35. Nowak, Zachary (March 2014). "Folklore, Fakelore, History: Invented Tradition and the Origins of the Pizza Margherita" (in en). Food, Culture & Society 17 (1): 103–124. DOI:10.2752/175174414X13828682779249. ISSN 1552-8014.
  36. Helstosky, Carol (2008). Pizza: A Global History. Reaktion Books. p. 48. ISBN 978-1-86189-630-8.
  37. Nevius, Michelle; Nevius, James (2009). Inside the Apple: A Streetwise History of New York City. New York: Free Press. pp. 194–95. ISBN 978-1416589976.
  38. A Slice of History: Pizza Through the Ages.
  39. Associazione Verace Pizza Napoletana (AVPN).
  40. Official Journal of the European Union, Commission regulation (EU) No 97/2010 Tɛmplet:Web archive, 5 February 2010
  41. International Trademark Association, European Union: Pizza napoletana obtains "Traditional Speciality Guaranteed" status Archived 2014-08-19 at the Wayback Machine Tɛmplet:Web archive, 1 April 2010
  42. Owens, Martin J. (2003). Make Great Pizza at Home. Taste of America Press. p. 3. ISBN 978-0-9744470-0-1. Archived from the original on 2016-05-27. Retrieved 2015-12-12.
  43. Chen, Angus (23 July 2018). "Pizza Physics: Why Brick Ovens Bake The Perfect Italian-Style Pie". NPR. https://www.npr.org/sections/thesalt/2018/07/23/630544154/pizza-physics-why-brick-ovens-bake-the-perfect-italian-style-pie.
  44. pizza oven kits. Californo.
  45. Braimbridge, Sophie; Glynn, Joanne (2005). Food of Italy. Murdoch Books. p. 167. ISBN 978-1-74045-464-3. Archived from the original on 2016-06-14. Retrieved 2015-12-12.
  46. DeAngelis, Dominick A. (December 1, 2011). The Art of Pizza Making: Trade Secrets and Recipes. The Creative Pizza Company. pp. 20–28. ISBN 978-0-9632034-0-3.
  47. How Dipping Sauce for Pizza Became Oddly Necessary. Vox Media (2017-07-27).
  48. Anderson, Sam (October 11, 2012). "Go Ahead, Milk My Day". The New York Times. https://www.nytimes.com/2012/10/14/magazine/buffalo-mozzarella-craig-ramini.html?pagewanted=all.
  49. Fox, Patrick F.; (); et al. (2000). Fundamentals of Cheese Science. Aspen Pub. p. 482. ISBN 978-0-8342-1260-2. Archived from the original on 2016-05-14.
  50. A pizza topping that divides the world (August 20, 2022).
  51. Rosengarten, David (August 15, 2013). Za-Za-Zoom: The 'Grandma Pizza' Forges Ahead In New York.
  52. 52.0 52.1 Selezione geografica. Europa.eu.int (2009-02-23).
  53. La vera storia della pizza napoletana. Biografieonline.it (2013-05-20).
  54. Guides, Rough (2011-08-01). Rough Guide Phrasebook: Italian: Italian. Rough Guides. Penguin. p. 244. ISBN 978-1-4053-8646-3. Archived from the original on 2016-05-12. Retrieved 2015-12-12.
  55. Wine Enthusiast, Volume 21, Issues 1–7. Wine Enthusiast. 2007. p. 475. Archived from the original on 2021-05-02. Retrieved 2020-08-25.
  56. What is Sicilian Pizza?. WiseGeek.
  57. Giorgio Locatelli (2012-12-26). Made In Sicily. Harper Collins. ISBN 978-0-06-213038-9. Archived from the original on 2021-05-02. Retrieved 2013-07-04.
  58. Sfincione. Best of Sicily Magazine (2007).
  59. Torino: la riscoperta della pizza al padellino. Agrodolce (2014-04-03).
  60. Pizza al padellino (o tegamino): che cos'è?. Gelapajo.it.
  61. Beniamino, il profeta della pizza gourmet. Torino – Repubblica.it (19 January 2013).
  62. Otis, Ginger Adams (2010). New York City 7. Lonely Planet. p. 256. ISBN 978-1741795912. Archived from the original on February 21, 2022. Retrieved November 1, 2012.
  63. Bovino, Arthur (2018-08-13). "Is America's Pizza Capital Buffalo, New York?". The Daily Beast. https://www.thedailybeast.com/is-americas-pizza-capital-buffalo-new-york.
  64. Pizza Garden: Italy, the Home of Pizza. CUIP Chicago Public Schools – University of Chicago Internet Project.
  65. Consumption of Pizza. Food Surveys Research Group.
  66. Aeberhard, Danny; Benson, Andrew; Phillips, Lucy (2000). The Rough Guide to Argentina. Rough Guides. p. 40. ISBN 978-185-828-569-6. Retrieved 10 December 2022 – via Google Books.
  67. Pizzerías de valor patrimonial de Buenos Aires (2008), p. 11
  68. 68.0 68.1 68.2 68.3 68.4 68.5 68.6 68.7 Lazar, Allie (25 April 2016). Buenos Aires Makes Some of the World’s Best (and Weirdest) Pizza. Saveur. Retrieved 10 December 2022.
  69. Sorba, Pietro (15 October 2021). La reivindicación de la pizza de molde argentina (es). Clarín. Retrieved 4 August 2023.
  70. 70.0 70.1 70.2 70.3 Gómez, Leire (17 July 2015). Buenos Aires: la ciudad de la pizza (es). Tapas. SpainMedia [es]. Retrieved 10 December 2022.
  71. 71.0 71.1 Hidalgo, Joaquín (6 October 2018). De Nápoles a la Argentina: la historia de la pizza y cómo llegó a ser un emblema nacional (es). Entremujeres. Clarín. Retrieved 10 December 2022.
  72. 72.0 72.1 72.2 Acuña, Cecilia (26 June 2017). La historia de la pizza argentina: ¿de dónde salió la media masa? (es). La Nación. Retrieved 10 December 2022.
  73. 73.0 73.1 Pepe Arias, Gimena (25 June 2022). Pizza a la piedra vs. pizza al molde: dos estilos que dividen a los argentinos (es). Clarín. Retrieved 10 December 2022.
  74. Firpo, Hernán (20 October 2018). Angelín cumple 80 años: mitos y verdades de una pizzería indispensable (es). Clarín. Retrieved 11 December 2022.
  75. 75.0 75.1 Tipos de pizzas en Argentina (es). Diario Democracia (10 January 2015). Retrieved 11 December 2022.
  76. Booth, Amy (10 May 2022). Buenos Aires' unusual pizza topping. BBC Travel. Retrieved 10 December 2022.
  77. "Largest pizza". Guinness World Records. http://www.guinnessworldrecords.com/world-records/largest-pizza.
  78. Longest pizza (10 June 2017).
  79. Longest pizza in Spain (31 May 2011).
  80. Most expensive pizza commercially available. Guinness World Records (24 April 2017).
  81. Shaw, Bryan (March 11, 2010). "Top Five Most Expensive Pizzas in The World". Haute Living. Archived from the original on 10 September 2014. Retrieved 9 September 2014.
  82. "Chef cooks £2,000 Valentine pizza". BBC News. 2007-02-14. http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/glasgow_and_west/6358595.stm?ls.
  83. Riolo, A. (2012). The Mediterranean Diabetes Cookbook. American Diabetes Association. p. 260. ISBN 978-1-58040-483-9.
  84. Brick Oven Cecina. Fornobravo.com.
  85. Helga Rosemann, Flammkuchen: Ein Streifzug durch das Land der Flammkuchen mit vielen Rezepten und Anregungen (Offenbach: Höma-Verlag, 2009).
  86. McKernan, Bethan (27 October 2016). "A 'pizza war' has broken out between Turkey and Armenia". The Independent. https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/pizza-war-breaks-out-between-turkey-and-armenia-a7383471.html.
  87. Adler, Karen; Fertig, Judith (2014). Patio Pizzeria. Running Press. p. 67. ISBN 978-0-7624-4966-8. Archived from the original on 2016-05-05. Retrieved 2015-12-12.
  88. McNair, James (2000). James McNair's New Pizza. Chronicle Books. p. 53. ISBN 978-0-8118-2364-7. Archived from the original on 2016-04-27. Retrieved 2015-12-12.
  89. Magee, Elaine (2009). The Flax Cookbook. Da Capo Press. p. 130. ISBN 978-0-7867-3062-9. Archived from the original on 2016-05-06. Retrieved 2015-12-12.
  90. Wilbur, Todd (1997). Top Secret Restaurant Recipes. Penguin. p. 27. ISBN 978-1-4406-7440-2. Archived from the original on 2016-05-21. Retrieved 2015-12-12.
  91. hanamiweb.com.
  92. Samuelsson, Marcus (2006). The soul of a new cuisine : a discovery of the foods and flavors of Africa. Hoboken, N.J: John Wiley & Sons. ISBN 978-0-7645-6911-1. OCLC 61748426.
  93. Basic Report 21299: Fast Food, Pizza Chain, 14" pizza, cheese topping, regular crust. National Nutrient Database for Standard Reference (2014-09-28).
  94. Survey of pizzas. Food Standards Agency (2004-07-08).
  95. "Health | Fast food salt levels "shocking"". BBC News. 2007-10-18. http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/7050585.stm.

Further reading mali niŋ

External links mali niŋ