Mining

Gbiri yihiri anfaani binyɛra bee tingbani niɛma tiŋgbani puuni.

E-Class


Mining nyɛla gbi n-yihi anfaani binyɛra bee behigu binyɛra tiŋgbani puuni, ka di tooi zooi ka di nyɛla di yirila ore puuni na, lode, vein, seam, reef, bee placer deposit puuni. Lala binyɛra ŋɔ maa n-laɣim lee tiŋgbanni buna din nyɛ anfaani zaŋ ti ŋun gbiri ŋɔ maa. Ores gbi n-nya laɣimla kuriti, coal, oil shale, gemstones, limestone, chalk, dimension stone, yalim kuɣa, potash, grabuli, ni yaɣiri. Mining zami ti ni a yihi binyɛri shɛŋa din ku tooi niŋ kparilim puuni bee ninsalinima tooi malili bɛ tabibi baŋsim puuni. Mining nyɛla binshɛɣu din yɛltɔɣa ziligi gbaai binyɛra din ku tooi labi maali kamani petroleum, natural gas, bee hali kɔm gba.

Zuŋɔ so' shɛli bɛ ni doli gbira laɣimla a bo luɣishɛli ore ni be shɛli, vihi bo gbiri viɛli shee, a yihi tiŋgbani buni shɛŋa a ni bora, ni a lahi tooi bo luɣi sheli a ni ni tooi lahi gbi ka ŋari bɔɣi kura maa ka nimaani ni tooi lahi nyɛ bɛn ni tooi lahi zaŋ tum tuun shɛli dabam.[1]

Gbibu ŋɔ tooi zooya ka di malila nimbiɛri zaŋ chaŋ ti ʒii puuni din gbaai gbibu ŋɔ saha mini gbi n-naai zaaha. Lala ŋɔ zuɣu chemi dunia tiŋ' shɛŋa zalila zalisi din yɛn baligi lala di barina nima ŋɔ maa. Ninvuɣu shɛba ban gbiri daa alaafee gba nyɛla din nyɛ yɛlikpeeni, ni zuŋɔ so' shɛŋa bɛni doli gbira nyɛla din wuhiri ban gbira daa alaafee kpaŋsibu gbibu maa puuni.

Taarihi mali niŋ

Tum nina di na nehiri tuuli tuuli, daadama daa malila kuɣa, ceramics ni din nyaaŋa ka bɛ ti nya ka kuriti mirina tiŋgbani maa zuɣu. Di daa nyɛla bɛni mali shɛŋa maani tuuli tumtumdi binyɛra nima ni tɔbu neema; shɛhira nima, kuɣi sheli bɛni ka bɛ booni flint la daa nyɛla bɛ ni nyɛ shɛli France tuduu yaɣili palo, gbampiɛla tiŋgbani ni (Southern England) nti pahi bin' shɛli beni ka bɛ booni li Poland zaa daa nyɛla beni mali shɛŋa maani tumdumdi binyɛra.[2]

Kundivihira mali niŋ

  1. Agricola, Georg, 1494-1555 (1950). De re metallica (English). New York, Dover Publications. Retrieved 24 May 2021.
  2. Antonio Nieto. SME Mining Engineering Handbook, Third Edition (English). Society for Mining, Metallurgy, and Exploration (SME). Retrieved 25 May 2021.