Marine pollution

(Marine Pollution ka di tom m-bahina)

E-Class

Marine pollution
Yaɣ sheliPollution, Water Pollution Mali niŋ
Dini be shɛliocean Mali niŋ


Marine Pollution nyɛla di yi ti niŋ ka bɛ laɣim kemikals ni saɣiri ka di pam yirina tingbani puni kadi paɣi bahi teeku puuni. Saɣingu ŋɔ nyɛla din damdi tingbani.[1][2]

Teeku saɣimbu niŋdimi di yi ti niŋ ka ninsalinima tumtumsa kamani pukparilim, industrial, yaɣ’ shεli saɣiri nti pahi binyεr’ shεŋa  zo n-ti lu teeku ni m-bo barina ti li[3]

Lala saɣiri ŋɔ vaabu pihinii, kɔbigu vaabu puuni nyεla din yiri tingbanni tuma ni na dimini teeku puuni gba tɔhiri la zaa yoli.

Saɣimbu Soya mali niŋ

Saɣimbu/gu Balibu mali niŋ

Marine debris Saɣimbu:

Lɔbanima saɣimbu:

Ocean Acidation:

Nutrient saɣimbu:

Lɔri:

Kotiŋa vuri:

Di Baligibu mali niŋ

Daadama tumtumsa saɣiri saɣimbu pam chani ti lurila teeku ni.United Nations Namatεri laɣingu din daa niŋ yuuni 2011 nima yuuni kundi daa nya din yεlikpeeni din tahiri namatεri yεlimuɣisira na din che ka ti kɔŋdi kulim din kpa talahi ni di sɔndi che ka bindira niŋ din yεn sɔŋ che ka ti dihi ti mulichi.[4][5]

Bjorn jennsen (2003) wuhiya o lahabali kundi puuni ni, “daadama tumtumsa saɣiri saɣimbu ni tooi baligi binkɔbiri balibu ni ti puzuri ka dimɔŋɔ ni tooi filim ti bindira nyamma.Soya dibaayi m-beni n ni tooi baligi li: di nyεla ka ti filim ti daadama kalinli bee ka filim ti daadama yεli bɔra. Soli din pahiri ayi ŋɔ yi bi kpuɣi, din ŋuna di tu ni tuuli dini ŋɔ ŋuna bε zaŋli pa ti zuɣu.

Yaha, so’ shεli din pahiri ayi nyεla daadama, niriba baligi saɣingu. Dimbɔŋɔ yεn nyεla ʒilεli ni mini siyaa zaa tuma, ka ti laɣim n che ka niriba baŋ dini nyε shεli ka di zuɣu ni che ka niriba pam ni tiri tingbani namatεri jilima ka di ni sɔŋ baligi saɣiri taribu.[6][7]

Di tu ni niriba pam baŋ ni bε yi tariti saɣiri di chani lurila teeku ni. EPA nima yuuni 2014 vihigu wuhiya ni Amarikanima daa tooi laɣisi saɣiri gungɔna paai miliyɔŋ kɔbishii ni pihnu nia anii ka di biεla ŋ-ŋɔ ka daa tooi labi zaŋ mali binyεr’ pala.[8][9]

Di Barina mali niŋ

  1. Di tooi kurila kɔm puuni beneem' bihi.[10]
  2. Di tooi cheka bi lahi tooi koŋdi doɣibu.[11]
  3. Di lahi tooi cheka bi vuhim fara.[12][13]

Kundivihira mali niŋ

  1. Society, National Geographic (2019-07-03). Marine Pollution (en).
  2. Ocean Pollution: Causes, Effects and Prevention - TDS Blog (en-US).
  3. Society, National Geographic (2019-07-03). Marine Pollution (en).
  4. Jenssen, Bjørn Munro (2003-4). "Marine pollution: the future challenge is to link human and wildlife studies.". Environmental Health Perspectives 111 (4): A198–A199. ISSN 0091-6765. PMID 12676633.
  5. Preventing Plastic Pollution (en-US).
  6. Kullenberg, G. (1999-12-01). "Approaches to addressing the problems of pollution of the marine environment: an overview" (in en). Ocean & Coastal Management 42 (12): 999–1018. DOI:10.1016/S0964-5691(99)00059-9. ISSN 0964-5691.
  7. Matthews, Gwenda (1973-01-01). "Pollution of the oceans: An international problem?" (in en). Ocean Management 1: 161–170. DOI:10.1016/0302-184X(73)90010-3. ISSN 0302-184X.
  8. Daoji, Li (2004-02). "Ocean Pollution from Land-based Sources: East China Sea, China". AMBIO: A Journal of the Human Environment 33 (1): 107–113. DOI:10.1579/0044-7447-33.1.107. ISSN 0044-7447.
  9. Ocean Pollution: Causes, Effects and Prevention - TDS Blog (en-US).
  10. Ocean Pollution: Causes, Effects and Prevention - TDS Blog (en-US).
  11. Marine plastic pollution (en) (2018-05-25).
  12. McGlade, Jacqueline. Why ocean pollution is a clear danger to human health (en).
  13. Yanko, Valentina; Arnold, Anthony J.; Parker, William C. (2003), Sen Gupta, Barun K. (ed.), "Effects of marine pollution on benthic Foraminifera", Modern Foraminifera (in English), Dordrecht: Springer Netherlands, pp. 217–235, doi:10.1007/0-306-48104-9_13, ISBN 978-0-306-48104-8, retrieved 2022-05-04