Kpakahali

Kpakahili nyɛla binshɛli bini mali kpihi n maana, kpihi yirila Naawuni nama tiɛri puuni na. Kpihi n-nyɛ bɛ ni mali binshɛli m-maani ŋa, taan tihi mi n-yi wali tama ka di bɛni hali nti mooi luna ka paɣiba chaŋ ti gahim ŋa kuna nti waai ŋa shɛli ka di kuui ka bɛ tɛhi ŋa viɛnyɛla n yɛli ŋa saɣiri maa labi ka che kpihi maa.

Binshɛli bini mali maani kpakahali

Ti zaa bee ti pirigili ban be Tuda yaɣili ŋɔ na mi ni kpihi nyɛ binshɛli bini maani kpakahali ka di mali anfaani pam nti ti ti Ghana tiŋgbani di bahi bahindi ti ban be tudu yaɣili ŋɔ n. Dama a yi yuli nyɔŋ polo ŋɔ zaa ti yaɣili ŋɔ na ka bɛ dari li chani ti diri anfaani.

Kpakahili maalibu nɛma

1. Kipihi.
2. Maneeka.
3. Tahili.
4. Buɣum
5. Ŋmani
6. Duɣu
7. Kpa mɔndigu

Kpakahili maalibu soli

Niri yi yɛn maali Kpakahili shee o dolila so' shɛŋa ni yɛn kali ŋɔ.

Tuuli; di tu ni a bo kpihi n jɛli viɛnyɛla ka dɛli ŋa ka di kuui viɛnyɛla ka a chimli, a yi chimli naai ka dɛli ŋa ka di maai viɛnyɛla ka a vaai li chaŋ maneeka ni ka bɛ ti nɛma li.

Din pahiri ayi; Bɛ yi nɛmli naai ka a zaŋ ŋa kuna nti ŋmeli viɛnyɛla n-dooi kpambirigu Maa bahi ka ka che kpapili maa.

Din pahiri ata; ka a mali buɣum ka bɔ duɣu tam ka yaai kpaam maa niŋ ŋa puuni ka che ka di saha biɛla ka fuɣufupu maa paana ka doori ŋa hali n ti pahi ŋa zaa bahi ka pa che kpam , ka kpaam maa kɔri hali nti pani zuɣusaa ka che kpaambirigu maa ka a dɔhi pahi kpaam maa n-niŋ tahili puuni bee bɛn yɛlinli puuni ka che di zani maa viɛnyɛla ka a bɔ ŋmani n juhi ŋa niŋ di puuni viɛnyɛla ka bɔ bori chɛra bee chinchini chɛra n-niŋ kom niŋ li n zaŋ pili zali kadi gbaai viɛnyɛla ka a zaŋ kɔhi bee ka zali ŋa .

Kpakahili anfaani

1. Di tiri arizichi
2. Ti mali li duɣiri bindirigu
3. Ti tooi lahi mali ŋa maani ti ningbuna
4. Di di kpaŋsiri ti daalaafe

1. Ti mali kpambirigu maa gba maani bur'm