The khaen (/ˈkɛn/; bɛ ni sabiri shɛli "Can" siliminsili ni.mi; Lao: ແຄນ; Tɛmplet:Lang-th, Tɛmplet:RTGS, pronounced [kʰɛ̄ːn]; Khmer: គែន - Ken; Vietnamese: khèn) nyɛla "Lao mouth organ" din papu nima, bɛ ni mali "bamboo" maani shɛli, nyɛla din mali yɔɣu ka bɛ pɔbisiri pɔhim n niŋdi din ni. khene n-nyɛ Laos tiŋgbani ni binkumda.[1][2] khene binkumda be la Lao nima biɛhigu ni ka bɛ biɛhisi kpaŋsiri ni taba[3] ka bɛ daa sabi li yuuni 2017 mpahi "UNESCO Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity" ni.[4] Ban pɛbiri li n-nyɛ Lao Isan zuliya mini tai zuliya pubu shɛba kamani Tai dam din be north Vietnam mini Lao niriba ban be Stung Treng ka bɛ lahi pɛbiri li lakhon ken, waa kpɛrigu din wari ni khene ka nyɛ binkumdi doo[5][6] Vietnam tiŋgbani ni, lala binkumda ŋɔ nyɛla Tai nima mini Muong gba ni pɛbiri shɛli.

Khene
Yaɣ shelifree reeds Mali niŋ
Tingbani shɛli din yinaLaos Mali niŋ
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Mali niŋ
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/01296, https://ich.unesco.org/fr/RL/01296, https://ich.unesco.org/es/RL/01296 Mali niŋ
Hornbostel-Sachs pubu412.132 Mali niŋ
A khene player in Isan

khene malila mi' shɛli bɛ ni zaŋ "brass" bee "silver" m mali shɛli. Di mini "Western free-reed" binkumda ŋmanila taba kamani harmonium, concertina, accordion, harmonica, n-ti pahi bandoneon, bɛ ni daa yihi shɛli na 18th century Chinese sheng nima sani, binkumda din ŋmani lj, ŋmahinli din daa ʒi n-kpe St. Petersburg, Russia.[citation needed]

khene malila "lai" balibu dibaa anu, bee "pentatonic" nahingbana ni "drone pitches", ka bɛ puli buyi (thang san mini thang yao). Lala thang san pubu ŋɔ n-nyɛ lai sutsanaen (G A C D E), lai po sai (C D F G A), ni lai soi (D E G A B), ka thang yao dini maa mi nyɛ lai yai (A C D E G) ni lai noi (D F G A C). Lai po sai n-nyɛ zaɣi kurili lai sutsanaen ni, "Lai Khaen nima zaa ba." [citation needed] Khene nyɛla binkumdi shɛli din ni tooi ŋmɛ di ko (dio khene), kamani deendɛmdiba ni (kamani wong pong lang mini khene wong), bee ka bɛ bɛ pɛbiri li ni Lao bee Isan yili yiina ko (mor lam). Bɛ tooi ŋmɛrili mi ni kali kalimboo, phin.

Sasabiriba ni sabi din binkumda shɛŋa sɔŋ n-nyɛ Annea Lockwood, Christopher Adler, David Loeb ni Vera Ivanova.

Tuning mali niŋ

khene malila kumsi buyopɔin, ka falinsi din be di sunsuuni ŋmani "Western diatonic natural A-minor scale": A, B, C, D, E, F, ni G. A khene ni tooi mali ni saafe shɛli amaa di ku tooi kum mia maa yi kpɛhi naai ka papu nim maa ŋmahi.

Balibu mali niŋ

khene nyɛla din mali balibu pam:

  • Khaen hok (แคนหก, hok meaning "six") - khaen bihi din mali papu nima pia ni ayi din be laai dibaa ayi ni, kulisi dibaa ayɔbu ni: ka bihi bee ban na bɔhindi gbiri li bee ka bɛ kɔhiri tiri ninlihi lihiriba
  • Khaen jet (แคนเจ็ด, jet din gbuni nyɛ "ayopɔin") - khaen din dii bi galisi ka mali papu nima pia ni anahi din be kulisi ayopɔin ni
  • Khaen pet (แคนแปด, pet din gbunni nyɛ "anii ") - khaen ka mali papu nima pia ni ayɔbu din be kulisi anii ni; bɛ ni tooi zooi shɛli pɛbbu
  • Khaen gao (แคนเก้า, gao din gbunni nyɛ "awɔi") - khaen din mali papu pia ni anii ka be kuli awɔi ni; di tooi zooi la zaɣi waɣila
  • Khaen sip (แคนสิบ, sip din gbunni nyɛ "pia") - khaen paet balishɛli; bɛ dii bi tooi zooi li pɛbbu

Outside Southeast Asia mali niŋ

 
Khene

United States, khaen baŋdi biŋ nyɛla zom, Laotian-bɛ ni dɔɣi so niŋ di pɛbbu ni, Bounseung Synanonh. Master Synanonh pili la khaen pɛbbu o yuun pia ni ayi ni ka o nina daa fa o yuun pia ni anu ni. Master Synanonh daa nyɛla ŋun yi n labi U.S. ka nyɛ yaakoro nira 1980s.[7] Yuuni 1987, o daa dɛm President Reagan, White House.  O da lahi niŋ yila ni World Music Institute, Terry Miller daretibu puuni, dunia "ethnomusicologist" ŋun yuli du. Yuuni 2007, o da chaŋ ya ti dɛm Smithsonian Folklife Festival ni Washington, D.C.[8] Thailand tiŋgbani ni, virtuoso khaen baŋdiba puuni yino n-nyɛ zom ŋun nyɛ yiliyiina, Sombat Simla. Binkumda ŋɔ lahi nyɛla ban pa Asian deendɛmdiba suhu ni yu shɛki, n-ti tabili University of San Diego baŋdi biŋ, Christopher Adler, ŋun daa ti ŋmɛ binkumda n-ti li; Siliminsili yiliyiina,Clive Bell (UK); Vancouver-yiliyiina ni binkumdi ŋmɛra Randy Raine-Reusch (Canada), ŋun daa pɛbi khaen Aerosmith's Pump (1989), Cranberries' To the Faithful Departed (1996), ni Yes's The Ladder (1999); n-ti pahi Jaron Lanier (United States). Tum 21st century, California-dɔɣibu khaen pɛbira Jonny Olsen nyɛla din nyɛ yuli Laos mini Thailand ka di nyɛla din dɛm la Thai mini Lao TV dɛma ni Thailand, U.S. Olsen n-nyɛ tuuli tiŋ'duli nira ŋun di "khaen championship" Khon Kaen, Thailand yuuni 2005. Stephen Molyneux (United States) nyɛla ŋun ŋmɛ khaen o yilli ni The Arbitrary State (2010), The Stars Are the Light Show (2012), Wings and Circles (2016). Molyneux da la khaen Bangkok yuuni 2010 dini daa niŋ ka o suhu lu lala binkumda ŋɔ ni o ni da gɔri chani Laos mini Thailand.

Lihi pahi mali niŋ

Noosi mali niŋ

Bibliography mali niŋ

  • Miller, Terry E. Traditional Music of the Lao: Kaen Playing and Mawlum Singing in Northeast Thailand (1985). Contributions in Intercultural and Comparative Studies, no. 13. Westport, Connecticut: Greenwood Press.
  • Miller, Terry E. An Introduction to Playing the Kaen (1980). Kent, Ohio: Terry E. Miller.
  • Lilly, Joseph An Introduction to the Khaen of Laos:The Free-Reed Journal Articles and Essays Featuring Classical Free-Reed Instruments and Performers

External links mali niŋ

Tɛmplet:ThaiMusicalEnsembles Tɛmplet:Thai musical instruments Tɛmplet:Cambodian musical instruments