Environmental impact of agriculture

E-Class

Environmental impact of agriculture

environmental effects

Yaɣ sheli	environmental effects
Facet of	agriculture, Tingbani biɛhigu taɣimalisi

Namatεri Bukaata zaŋ ti Pukparilim Anfooni

Namatεri Bukaata zaŋ ti pukparilim

Namatεri Bukaata zaŋ ti pukparilim nyεla nyɔri zaŋ ti pukparilim yaɣa zaa Naawuni Namatεri ni, nil ala nyɔri ŋɔ napɔŋ’ bɔɣa zaŋti lala pukparilim soya ŋɔ zaa. Namatεri buukata zaŋ ti pukparilim din wali soya pam puuni ka doli la so’ shεli pukpariba ni doli ni bε tum bε pukparilim tuma. Tiŋ’ shεŋa ban kɔra n-kpaŋdi bε maŋa ni bε baligi namatεri barina soya din nyε so’ parisi nyεla ban nyɛ ti ni mi shεli sustainable agriculture la tuma.

Pukparilim Balibu

Binkɔri Pukparilim

Kuliga ni kɔm zaŋ ko

Binnεma Tim malibu

Lɔbanima malibu

Namatεri yεlmuɣisira balibu

Tingbani biεhigu taɣibu

Tingbani biεhigu taɣibu mini pukparilim din tuma soya kana ti doli taba, din zaa chaŋ gili andunia yili zaa. Global warming nyεla din yi ʒεhara m-mali barina zaŋ ti pukparilim,ŋa shεŋa n-nyε tingbani tulim, precipitation ni glacial run-off.  Lala yεla ŋɔ n-wuhiri carrying zaŋ chaŋ biosphere ni tooi sɔŋ che ka bindira niŋ zaŋ ti daadama ni yiŋ binkɔbiri.

Tihi ŋmabu

Tihi ŋmabu nyεla tihi puu ŋma n-luhi ka bi lahi sa shεba andunia yili zaa ka di zuɣu tahiri barinima zaŋ ti tingbani. Yεl’ shεli din kuli daŋ tuuli n-tahiri tihi ŋmabu na nyεla tihi ŋma n-luhi ni a ko.Kamani Britishi Namatεri baŋda Norman Myers ni wuhi shεm, ni kɔbigu vaabu puuni, vaabu dibaanu nyεla niɣi wubisibu ni tahiri tihi ŋmabu na, ka vaabu pishi yini ka mi nyε dari ŋmabu ti lahi yaɣi n-tahiri li na, ka vaabu pishi ni ayi mi nyε abe tihi sabbu n-tahiri li na, ni ka vaabu pihinu ni anahi mi nyε slash-burn pukparilim.

Tihi ŋma n-luhi nyεla din che ka binkɔbiri pam lahi ka kpεhili shee ka tahiri tingbani biεhigu taɣibu na.Tihi nyεla ban tumda kamani Carbon sink; dimbɔŋɔ wuhiya ni di deerila carbon dioxide, unwanted greenhouse gas pɔhim puuni. Ka ti yi ŋmahiri tihi ŋɔ chεmi ka carbon dioxide ŋɔ yi n-kpe zuɣusaa.

Tankpaɣu saɣimbu

Tankpaɣu saɣimbu nyεla din che ka tankpaɣu yaa baligira ka dimbɔŋɔ ni tooi tahi yεla pam na, di bahibahindi pukparilim yaɣili.Tankpaɣu n-nyε din gbubi dunia ŋɔ binnεma balibu ka sɔndi bindira niŋbu di yi niŋ ka tankpaɣu maa yi mali alaafee ka lahi sɔŋdi bɔri kom tiri biεhigu.

Pukparilim Gbubbu

Pukparilim gbubbu nyεla din nia nyε ni di che pukparilim be biεr’ shεli din che ka ti na kɔri nyara ka di dam bee n saɣim di yaa din zaŋ ti sɔhibiεɣuni.

Biεkulo daadama kalinli nabbu din kuli pahiri yuun pia kam  ŋɔ chεmi ka pukparilim gba kpaŋsi n-taɣiri tingbani din kuli yεn che ka ti nya bindirigu ka dimbɔŋɔ che ka tingbani namatεri maa saɣinda. Andunia yili daadambiεlim na kuli pahirimi ka ni labi zani di nama zuɣu di ni niŋ ka ziligu pa be bindira ni, puzuri ni bi lahi yaɣi lala ka di nyεla global warming n-tahi li na zuɣu, dimbɔŋɔ ni tooi sɔŋ dunia daadam biεlim kalinli.

Pukparilim ni tooi mali barina zaŋ chaŋ binkɔbiri mini binnεma biεhigu shee gba.  Bim’ bina zaŋ ko nyεla din sɔŋdi pukparilim gbubbu di ni bi nahindi tingbani la zuɣu. Amaa saha pam puuni, bim’ bina zaŋ ko dii bi niŋdi bindira luɣishεŋa polo.