E-Class

Tɛmplet:EventCOVID-19
Anfooni
Type (en) Translatealɔbo de Coronavirus
public health emergency of international concern (en) Translate
Doro Lubu Na de Coronavirus
complex emergency (en) Translate
Time interval (en) TranslateSilimin gɔli December 1, 2019 - 
Physical location (en) TranslateWuhan
TiŋaChina, Japan, South Korea, Vietnam, Singapore, Australia, Malaysia, Thailand, Nepal, America, Canada, France, Cambodia, Sri Lanka, Germany, Finland, United Arab Emirates, India, Italia, Philippines, United Kingdom, Russia, Taiwan, Sweden, Spain, Belgium, Egypt, Iran, Lebanon, Israel, Macau, Switzerland, Guatemala, Austria, Croatia, Afghanistan, Kuwait, Iraq, Algeria, Pakistan, Macedonia, Greece, Georgia, Brazil, North Korea, Belarus, San Marino, Lithuania, Netherlands, Estonia, Romania, Nigeria, Czech Republic, Norway, Mexico, Indonesia, Portugal, Denmark, Moroco, Latvia, Bahrain, Senegal, South Africa, Iceland, Hungary, Ireland, Saudi Arabia, Chile, Vatican City, Oman, ECU, Qatar, Slovenia, Azerbaijan, Poland, New Zealand, State of Palestine, Argentina, Bosnia and Herzegovina, Luxembourg, Andora, Armenia, Bhutan, Cameroon, Colombia, Costa Rica, Dominican Republic, Jordan, Liechtenstein, Monaco, Peru, Serbia, Slovakia, Togo, Tunisia, Ukraine, Brunei, Albania, Turkey, Panama, Bolivia, Bulgaria, Moldavia, Cyprus, Malta, Bangladesh, Cuba, Honduras, Jamaica, Kazachstan, Paraguay, Venezuela, Kosovo, Guinea, Uruguay, Suriname, Guyana, Sudan, Maldives, Rwanda, Mauritania, Mongolia, Saint Lucia, Republic of Trinidad and Tobago, St. Vincent & Grenadines, Eswatini, Curaçao (en) Translate, Aruba (en) Translate, Antigua and Barbuda, Kenya, Timor Est, El Salvador ni Nicaragua
Start point (en) TranslateWuhan Huanan Seafood Wholesale Market (en) Translate
Cause (en) TranslateSARS-CoV-2 (en) Translate
Di malila tumaHuoshenshan Hospital (en) Translate
Leishenshan Hospital (en) Translate
social impact of the COVID-19 pandemic (en) Translate
COVID-19 misinformation (en) Translate
panic buying (en) Translate toilet paper (en) Translate, Hand Sanitizer, surgical mask (en) Translate, FFP mask (en) Translate, tima, shelf-stable food (en) Translate, wet wipe (en) Translate, pasta (en) Translate, shinkafa, Zim, facial tissue (en) Translate, minced meat (en) Translate, chicken meat (en) Translate, nimdi, egg as food (en) Translate, boroboro, potato (en) Translate, frozen vegetable (en) Translate, frozen food (en) Translate, baker's yeast (en) Translate, disinfectant (en) Translate, Luɣuluɣu kom, Ventilator, cookie (en) Translate, cooking oil (en) Translate, legume (en) Translate, canned food (en) Translate
response to the COVID-19 pandemic (en) Translate
economic impact of the COVID-19 pandemic (en) Translate
impact of the COVID-19 pandemic on culture and entertainment (en) Translate
2020 toilet paper shortage (en) Translate
Number of cases (en) Translate312,173,462 (Silimin gɔli January 12, 2022)
Kalinli ba n kpi5,501,000 (Silimin gɔli January 12, 2022)
Di malila
Hashtag (en) Translate#2019nCoV ni #COVID19FOAM
COVID-19
alɔbo, public health emergency of international concern, Doro Lubu Na, complex emergency
Dini be shɛliWuhan Mali niŋ
Tingbani shɛli din yinaChina Mali niŋ
Pilibu saha1 Silimin gɔli December 2019 Mali niŋ
Start pointWuhan Huanan Seafood Wholesale Market Mali niŋ
N tahiSARS-CoV-2 Mali niŋ
Daliri din tahi li yomSARS-CoV-2 Mali niŋ
Described at URLhttps://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019 Mali niŋ
Hasitagi2019nCoV, COVID19FOAM Mali niŋ
Taarihi bachikpani dalinlitimeline of the COVID-19 pandemic Mali niŋ
Handled, mitigated, or managed byvaccination, public health mitigation of COVID-19, treatment of COVID-19 Mali niŋ
Di kalimi pahiCOVID-19 pandemic by country and territory, list of healthcare workers who died during COVID-19 outbreak Mali niŋ
Category for mapsCategory:Maps about the 2019–20 coronavirus outbreak Mali niŋ

COVID-19 nyɛla alɔbo dɔr' shɛli din gili dunia luɣili kam. Pam lahi tooi booni li mi Coronavirus.[1][2]

Di Piligu mali niŋ

Dɔro maa daa nyɛla bɛ ni tiɛhi ni shɛli yi Naawuni sani na n-pili bunkɔbiri ni.[3][4][5] Lahabaya pam beni wuhiri dɔro maa ni pili tiŋgban' shɛli ni.[6] Hali ni zuŋɔ di na nyɛla nangbankpeeni ka niriba na vihiri bɔri luɣishɛli dɔro maa ni daa kuli pili bee ninvuɣ' so din daa kuli gbaai tuuli.[7][8][9] Phylogenetics buɣisiya wuhi ni SARS-CoV-2 pili lasilimiin goli October bee November silimmin-yuuni 2019.

Phylogenetic algorithm nimmohi vihigu puuni o zaŋ o yɛligu sɔŋ na wuhi ni dɔro daa naan gɔmi gili Guangdong pɔi Wuhan tiŋgbani ni.[10][11][12] Shɛhira yina wuhi ka dama ni dɔro maa yila Coronavirus din daa gbahiri zɔna la puuni na, ka yaligi hali ti doli ninvuɣ' shɛba ban beni ni zɔna n-kpe ninsalinima puuni na.[13] Ban yɛli ni dɔro maa ni tooi nyɛla sarati ka di yina tabibi baŋdiba du' tita' shɛli puuni bɛ ni niŋdi bɛ tabibi vihigu la puuni na gba nyɛla niriba pam ni tooi saɣiri deeri shɛli.[14][15][16]

Tuuni lahabali din daa yina wuhiri ni dɔro maa gbaai ninsali so daa nyɛla Wuhan, Hubei, China tiŋgbani puuni. Tuuli ninvuɣu kalinli pihinahi (41) shɛba bɛ ni daa yina zaŋ pa pɔhim zuɣu wuhi ni bɛ nyɛla dɔro maa (COVID-19) ni gbahi shɛba din dali daa nyɛla silimmin-goli January silimmin-yuuni 2020 Lancet puuni, tɔ amaa di daadaama nima daa nyɛla din yina silimiin-goli December dahinyini dali, silimiin-yuuni 2019.[12][14][15] WHO (Dunia Alaafee Laɣingu) maŋmaŋa daa yihila lahibali na wuhiri lala dɔro maa nahingbani silimiini-goli December dabaa anii dali, silimiin-yuuni 2019.[17] Dɔro maa ni tooi yi daadam ni kpe daadam ni daa nyɛla WHO mini China kpamba ni daa dihi nuhi shɛli zuɣu silimiin-goli January silimiin-yuuni 2020.[18][18] Lahibali kpeeni yi China kpamba sani na wuhi, ni dimbɔŋɔ nyɛla din mali harika ni Huanan Seafood Wholesale Market, ban gba tooi kɔhiri binkɔbi' niɛma la puuni. Silimiin-goli May silimiin-yuuni 2020, George Gao, ŋun nyɛ director zaŋti CDC, daa chɛmi ka bɛ chaŋ seafood market nti yihi bunkɔbigu kam ʒim biɛla ndaa vihili ni bɛ nyan nyaa dɔro maa be bɛ ni bee di kani ka daa vihi ka dɔro maa daa ka bɛ ni, ka di daa wuhiri kadama dɔro maa bi yi lala daa maa ni na bee di bi pili daa maa ni. Dɔro maa daalaama daa nyɛla bɛ ni nya shɛli ko' biɛ'  shɛli bɛ ni daa va Milan, Turin ni Italy, silimiin-goli December silimiin-yuuni 2019. Silimiin-goli December silimiin-yuuni 2019, dɔro maa daa pun yaligimi kpe salo pam ka di nyɛla di yi daadam ni kpe daadam ni maa ka di dɔli loori niriba. Kɔrɔnavarusi kalinli Hubei tiŋgbani ni daa zoomi pahi, n yi pa chaŋ paai kalinli pihiyɔbu silimiin-goli December biɛɣu  pishi dali, kaa daa paai kɔbishii ni pihiyɔbu ni ayɔbu silimiin-goli December biɛɣu pihita ni yini dali. Silimiin-goli December biɛɣu pishi ni anahi dali, Wahan Central Hospital daa zaŋla bronchoalveolar lavage fluid (BAL) biɛla tahi ashibiti ni ni bɛ ti vihi li. Silimiin-goli December pishi ni ayɔpɔi mini silimiin-goli December biɛɣu pishi ni anii dali, Vision Medicals daa yɛl' la Wahan Central Hospital ni Chinese CDC zaŋ kpa vihigu maa palo, n-wuhiri ka dama kɔrɔnavarusi palli nyɛla din yina. Pneumonia cluster din daa nyɛ so ni bi mi shɛlipiligu la nyɛla din daa niŋ silimiin-goli December biɛɣu pishi ni ayɔbu dali, ka daa nyɛ doctor Zhang Jixian ni tibi shɛli Hubei Provincial Hospital puuni, bɛ daa yɛli la Wahan Jianghan CDC Silimiin-goli December biɛɣu pishi ayɔpɔi dali.

Kundivihira mali niŋ

  1. COVID-19 CORONAVIRUS PANDEMIC (English). Retrieved December 20, 2020.
  2. Coronavirus disease (COVID-19) pandemic (English). who.int/emergencies.
  3. Andersen, Kristian G. (2020-03-17). "The proximal origin of SARS-CoV-2". Nature Medicine: 1–3. DOI:10.1038/s41591-020-0820-9. ISSN 1078-8956. PMID 32284615.
  4. Frutos, Roger (2021-11). "Understanding the origin of COVID-19 requires to change the paradigm on zoonotic emergence from the spillover to the circulation model". Infection, Genetics and Evolution 95: 104812. DOI:10.1016/j.meegid.2021.104812. ISSN 1567-1348. PMID 33744401.
  5. Holmes, Edward C. (2021-09-16). "The origins of SARS-CoV-2: A critical review". Cell 184 (19): 4848–4856. DOI:10.1016/j.cell.2021.08.017. ISSN 0092-8674. PMID 34480864.
  6. Duarte, Fernando. Who is 'patient zero' in the coronavirus outbreak? (en).
  7. Li, Xingguang (2020-03-11). "Evolutionary history, potential intermediate animal host, and cross‐species analyses of SARS‐CoV‐2". Journal of Medical Virology: 10.1002/jmv.25731. DOI:10.1002/jmv.25731. ISSN 0146-6615. PMID 32104911.
  8. Andersen, Kristian G. (2020-04). "The proximal origin of SARS-CoV-2" (in en). Nature Medicine 26 (4): 450–452. DOI:10.1038/s41591-020-0820-9. ISSN 1546-170X. PMID 32284615.
  9. "COVID-19", Wikipedia (in English), 2021-10-28, retrieved 2021-10-30
  10. Welle (www.dw.com), Deutsche. Coronavirus: From bats to pangolins, how do viruses reach us? | DW | 26.03.2020 (en-GB).
  11. "WHO Points To Wildlife Farms In Southern China As Likely Source Of Pandemic" (en). NPR.org. https://www.npr.org/sections/goatsandsoda/2021/03/15/977527808/who-points-to-wildlife-farms-in-southwest-china-as-likely-source-of-pandemic?t=1616302540855.
  12. 12.0 12.1 Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally (en).
  13. CNN, Analysis by Zachary B. Wolf. Analysis: Why scientists are suddenly more interested in the lab-leak theory of Covid's origin.
  14. 14.0 14.1 Wu, Yi-Chi (2020-3). "The outbreak of COVID-19: An overview". Journal of the Chinese Medical Association 83 (3): 217–220. DOI:10.1097/JCMA.0000000000000270. ISSN 1726-4901. PMID 32134861.
  15. 15.0 15.1 Wang, Chen (2020-02). "A novel coronavirus outbreak of global health concern". The Lancet 395 (10223): 470–473. DOI:10.1016/s0140-6736(20)30185-9. ISSN 0140-6736. PMID 31986257.
  16. CNN, Analysis by Zachary B. Wolf. Analysis: Why scientists are suddenly more interested in the lab-leak theory of Covid's origin.
  17. WHO | Novel Coronavirus – China.
  18. 18.0 18.1 China confirms human-to-human transmission of coronavirus (en) (2020-01-21).