Bia yuli tibu: Waligimsim din be labiteei balibu ni.

Lahabali din nyahi Lahabali din pahi
m →‎top: clean up, replaced: → (29), .. → . (162) using AWB
m →‎top: clean up, replaced: → (12), .. → . (82), ( → ( using AWB
Kuligu 23:
Ni bɛ yi buɣi baɣa ka baŋ bia ŋɔ yuli din kpalim nyɛla bɛ maali baɣiyuya ka pini o zuɣu. Zuɣupinibu dazɔhigu dali, Dɔɣirikpɛma bɔrila no’ shɛba bɛ ni yɛn zaŋ maali baɣiyuya maa zaa zali ka biɛɣu naanyi neei. No’ shɛba bɛ ni daa yi mali maani baɣiyuya ŋɔ nyɛ no’ ʒee, no’ piɛlli, no’ sabinli nti pahi no’ yoli zuɣu. Ni baɣiyuli ŋɔ mi maanila yili maa napo’ tuuli dunoli ni. Ni di maalibu saha dɔɣirikpɛma zaŋdila no’ ʒee la n-ka bɛ kpiimba ka yɛli ni bɛ deemi no’ ʒee ŋɔ ka yihi bɛ mini bilɛɣu maa nimmɔhi ni. Di nyaaŋa ka o lahi zaŋ no’ sabinli la gba n-kanka bɛ kpiimba ka yɛli ba ni bɛ deemi no’ sabinli ŋɔ ka yihi ba ninsabisi ni. Ka lahi ŋma no’yoli la mi n-ti ba ka yɛli bɛ kpiimba maa ni bɛ deemi ka yihi bia maa mini daŋ maa yɛl’ yɔhi mini yɛl’ gola ni. Ni no’ piɛlli maa m-bahindi nyaaŋa. Ni o mi, o ŋmari o mi n-ti bɛ kpiimba ŋɔ ni bɛ deei ka ti bia maa mini daŋ maa suhupiɛlli. Dɔɣirikpɛma ŋɔ yi maali baɣiyuya ŋɔ naai o nyarila o ninkur’ taba m-pahi o maŋa zuɣu ka bɛ kpe paɣidɔɣiso maa ni be du’ shɛli maa nti zaŋ bia maa yuli n-ti o. Bɛ yɛliya ni Dɔɣirikpɛma ŋɔ yi yɛn ti bia ŋɔ yuli ŋɔ o zaŋdila o noli n-kpa bia maa nudirigu tibili m-boli yuli maa buta ka lɛbigi nuzaa tibili maa gba m-boli yuli maa buta n-niŋ dini o yi nyɛ doo, o mi yi nyɛ paɣa bunahinahi.
 
Bɛ yi kuli zaŋ yuli maa kpe nti ti bia maa paɣiba kpalindila kpaliŋga buta ( o yi nyɛla doo) bee bunahi (o yi nyɛla paɣa). Kpaliŋga kam ka bɛ yi kuli kpalim bɛ boonila bia maa yuli ka sokam wum ka baŋ bɛ ni ti o yu’ shɛli. Bɛ yi ti bia ŋɔ yuli naai, din kpalim nyɛla bɛ pini o. Zabbiɛri ŋɔ pinibu shee,paɣidɔɣisotɔɣinda n-gbubi bia maa ka wanzam maa pindi o. Amaa bia ŋɔ yaba paɣa bee o piriba ni tooi gbubi o ka wanzam pini o. Dindali maa ka wanzam daa yi lahi gundi bia ŋɔ o yi nyɛ doo. Lala saha maa nira daa yi nya Dagbana ka o bi guni, di malila di daliri. Shɛli ni bia maa ma dɔɣirimi ka bihi maa kpira, ka bɛ vihi ka di ʒɛmi ni bɛ yi guni o, o ku gali. Nira daa yi beni ka bi guni, Dagbamba booni o la wanzambulaa. Yuli maa wuhirimi ni wanzam ni ti guni o dahinshɛli.
 
Dagbamba bi gundi paɣiba ka zuliya shɛba ni gundi la. Wanzam daa yi pini bia ŋɔ naai ka bɛ mali daŋ nini ni chiha bee zuliya chiha bɛ chihiri o mi. Shɛba daa yi boori o la tapalli, ni o yi kpi ka ti labina, bɛ ni baŋ o. Di saha lala chiha maa dɔɣirikpihim chiha m-bala. Shɛba gba daa tooi chihiri gbengbe chiha ka shɛba chihiri karinchahili bee kpibigananintam.
Kuligu 49:
Kpɛma ŋɔ yɛltɔɣa bahigu o daa yɛli ma ni, Dolodolonima ban bi maani baɣiyuya pɔi ka naanyi booni bɛ bia yuli, ni bɛ mi ka saha shɛli bɛ ni booni bɛ bia yuli. Ni di ni tooi nyɛ Asiba, Wuntaŋni bee Zaawuni. Ni dimbɔŋɔ dolila saha shɛli Faara maa ni yɛn paana. Ni zabbiɛri pinibu pala din kpa talahi zaŋ ti Dolodolo adiininima. Ni a yi bɔra a ni tooi pini a bia zabbiɛri a mi suhu yi bɔra a bi yɛn pini o.
 
Ladzekpo (2003) wuhiya, ni Dolodolo adiinima ni mali yu’ shɛŋa n-tiri bɛ bidibisi nyɛla din yi Naawuni kundi palli la (New Testament) puuni na. Lala yuya maa n-lahi nyɛ Anabi Yisa nyaandoliba la yuya. Kamani, “Matthew, John, Peter, Simon” nima ŋɔ zaa nyɛla bɛ ni mali shɛŋa n-tiri bɛ bia. Ni lala niriba ŋɔ ka ti duuma Yisa daa pii ni bɛ sɔŋdi o ka yihiri waazu bee n-dolisiri niriba. Ni nira yi lahi yuli lala yuya ŋɔ n-tooi zooi ka Dolodolo yaɣili kam tooi mali ŋa n-tiri bɛ bihi saha shɛli bɛ yi ti Babitaazi ba. Ni Dolodolo adiinima lahi mali yu’ shɛŋa tiri bɛ bihi ka di yi ti duuma Naawuni kundi kurili (Old Testament) la puuni na. Lala yuya maa shɛŋa n-nyɛ; Moses (Musah), Joseph (Yisifu) nima. Lala n-lahi nyɛ li, Dolodolo adiini lahi mali bipuɣinsi yuya ka di gba yi ti duuma Naawuni kundi palli ŋɔ ni na. Yuya ŋɔ shɛŋa n-nyɛ; Mary, Elizabeth nti pahi Martha. Ni amaa kundi ŋɔ bi wuhi yuya ŋɔ gbuna ni ni nyɛ shɛli. Bipuɣinsi yu’ shɛŋa din be Naawuni kundi kurili la ni n-nyɛ Easther, Debɔra nti pahi Naomi.
 
Musulinsi adiininima ni pindi bɛ bia zuɣu shɛm.
Kuligu 81:
Dakubu (2000:59) wuhiya ni Musulinima tooi tirila bɛ bihi yuya n-doli dabisili shɛli bɛ ni dɔɣi bia ŋɔ. Shɛhira;
 
DABISILI DOO PAƔA
 
Alahiri Abubakari Khadija
 
Atani Hamid Aisha
 
Ti yi lihi baŋda ŋɔ ni yɛli shɛm ŋɔ nyɛla yɛlimaŋli dama ti yi yuli shɛhira shɛŋa o ni ti zuɣusaa ŋɔ, ti ni nya ka Abubakari mini Khadija nyɛla Alahiri bihi yuya. Ka, Hamid mini Aisha mi nyɛ Atani bihi yuya.
Kuligu 289:
Zakaria (2009) wuhiya, ni Musulinsi Adiini ni kpɛna Dagbaŋ, di kpɛmina ni Laribunima yuya. O yɛliya ni lala yuya maa ni kpɛna Dagbaŋ di niŋ dabaayi, hali ka Dagbamba pam tɛhi ni di nyɛla Dagban’ yuya. Lala yuya maa shɛŋa n-do gbunni ŋɔ.
 
LARIBU DAGBANI
 
Ibrahim................ Yibilam
 
Jibril.................. Ziblim
 
Yussif.................. Yisifu
 
Abu-Bakari................ Bukali
 
Mariam................. Maliyam
 
Saeed.................. Shero
 
Hussein................. Sheini/Seini
 
Hajara.................. Azara
 
Rahamatu................ Laamatu
 
Abdul-Rahaman............. Dahamani
 
Dakuba (2000) gba wuhiya, ni Gbengberi n-ʒi Laribu yuya n-kpɛna Dagbaŋ. Ni di zuɣu nira yi kpahim lala yuya ŋɔ pam nyɛla din naari ni Gbengbɛhili bachi biɛlima kamani -tu bee -ta balante paɣiba yuya. Shɛhira; Alimatu, Aishatu, Abibata, Sanatu.