Convention on Biological Diversity

Di nyɛla dunia zaa ni saɣi ti shɛli

E-Class

Convention on Biological Diversity
treaty
Di pilli ni29 Silimin gɔli December 1993 Mali niŋ
Yu'ŋmaaCBD Mali niŋ
Dini be shɛliRio de Janeiro Mali niŋ
Lahibali kpanibiodiversity Mali niŋ
Saha sheli8 Silimin gɔli June 1992 Mali niŋ
Lahabaya dundɔŋ din mali dihitabilihttp://www.cbd.int/ Mali niŋ
DepositaryUnited Nations Secretary-General Mali niŋ
Dahinshɛli din tam kanli zuɣu29 Silimin gɔli December 1993 Mali niŋ
Binnεma balibu Laɣingu Anfooni


Bo n-leei Nyɛ li mali niŋ

Binnεma Balibu Laɣingu (CBD) nyεla tinduya zuɣu zaligu laɣingu din maani binnεma balibu zaani sɔhibiεɣuni, di nyεla din zaŋdi gbubbu soya tumdi tuma mini Adalichi tumdi tuma bε yi ti pirigi tuma nεma nyɔri, tingbana kɔbiga ni pia ni ayɔba n-saɣi deei li.

Di nia daantaliga nyεla ni di kpaŋsi tuma, din yεn che ka binnεma balibu sa beni sɔhibiεɣuni.

N-zali binnεma balibu guzuli nyεla daadam kam tuuni. Binnεma balibu Laɣingu ŋɔ nyεla din bɔbili gbaai binnεma bɔba yaɣa zaa.

Binnεma balibu Laɣingu kpamba nyεla conference of Party (COP).bε kpamba zaa ban saɣi ti ka mali li tumdi tuma tingbana  nyεla ban laɣinda n ʒiina Yuma ayi kam n labiri neera so’ shεŋa bε ni yε doli ka nyε naba zani nti pahi nib ε nianima pali.

Lala laɣingu tuma duzuɣu bela Montreal, Canada tingbanni. Di tuma kuli nyεla di sɔŋsi gomnanti ka  ka bε zaŋ CBD ni di tuma, bε laɣimbu, bε gbaabunima zaa n-kpεhi tuma ni.[1][2]

Di Piligu mini Di Nia mali niŋ

Binnɛms balibu laɣingu ŋɔ tɛha daa daa tɛhils United Nations Environment Programme (UNEP) Ad Hoc Group of Experts laɣingu baŋdiba zaŋ n-ti binnɛma balibu yuuni 1988. Yuun' kura maa ha,Ad Hoc Working Group of Technical and Legal Experts daa kpami ni di yihiri ka gbahiri zalisi din yɛn yuuni ka kpaɣisiri binnɛma balibu zaana dahinshɛli, ka lahi pirigili nyɔ' shɛŋa ŋan be bɛ tuma ni tingban' shɛŋa din su di maŋa nti pahi tinkpansi.Yuuni 1991, laɣingu daa kpaya ka bɛ bɔlli "Intergovernmental negotiating commitee ka bɛ tuma daa nyɛ ni bɛ yuuni zal' shɛŋa laɣingu maa ni yɛn gbaari ka lahi nyɛ di yɛllikam kpalinkpaa. Ʒinahigu daa ʒiniya nimdi saɣi ti binnɛma balibu zalisi la Nairobi, Kenya tingbanni yuuni 1992 ka Nairobi Final Avt daa saɣi ti li. Bɛ daa ti soli ni bɛ dihi nuhi di zuɣu la silimiingoli June dabaanu (5) yuuni 1992.[3] Mali hali ka laɣingu ŋɔ ʒinahigu ŋɔ daa ti yɛn naai silimiingoli June dabaanahi dali yuuni 1993, nuhi din daa dihi di zuɣu daa yiɣisila kɔbigu ni pihiyɔbu ni anii (168 signatures). Di daa pili tuma la silimiingoli December biɛɣu pihita yini ka yuuni 1993.[4][3]

Laɣingu Gbanŋmar' kpɛma mali niŋ

Silimiingoli December yuuni 2019 la hali ni zuŋɔ, ŋun na nyɛ ŋun ʒe gbanŋmari zaani n-nyɛ Elizabeth Marumw Mrema. Gbanŋmar'kpamba ban daa pun gari n daa nyɛ; Cristian Pasca Palmer ( 2017-2019), Braulio Ferreira de Souza Dias (2012-2017), Ahmed Djoghlaf (2006-2012),Hamdallah Zedan (1998-2005), Caletous Kuma (1995-1998), ni Angela Cropper (1993-1995).

Yɛlimuɣisira mali niŋ

Yɛlimuɣisira ŋɔ pam shɛŋa beni ka binnɛma balibu laɣingu ŋɔnima daa pun yɛli ma shɛŋa zuɣu, ŋanima n-nyɛ:

  • Sochib' shɛŋa din yɛn kpaɣisi ka lahi ni tooi gbubi binnɛma balibu ŋɔ.

Kundivihira mali niŋ

  1. Nations, United. Convention on Biodiversity (en).
  2. Jones, Benji (2021-05-20). Why the US won’t join the single most important treaty to protect nature (en).
  3. 3.0 3.1 Unit, Biosafety (2022-04-20). History of the Convention (en).
  4. "Convention on Biological Diversity", Wikipedia (in English), 2022-04-11, retrieved 2022-04-27