Burkina Faso Bombunima

Burkina Faso bombunima maa nyɛla din pahi tiŋ maa kali ni taarihi zuɣu. Ŋo loŋo bi yila shɛli ka di daliri kuli nye niribi biɛla ŋo ban yina Burkina nyɛla ban leegi musulinnima ni dolodolo nima. Saha kurili ha bombu ta aada dini kuli mi Africa binshɛi zuɣu ŋo nyɛla din be Burkina Faso ka daliri nyɛmi niribi pam nyɛla ban na kuli saɣiti bi yaanima shii bee bi buɣa maa. Bi tooi zoogi ka bi yi ti yɛn niŋ ŋoloŋo bi zaŋdila binyɛra n pobi nina. Tinsi pam din be Burkina Faso nudirigu zuɣu nyɛla ban kuli zoogi ka bi leegi musulinima ka din lee be bi nuzaa zuɣu gba kuli nyɛ dolodolo Isaah nima. Di bahi bahindi ŋoloŋo zaa yoli, niribi pam ban na kuli be Burkina Faso nyɛla ban gba kuli maani bi buɣa ka doli bi yaanima daa diini. Ka na kuli nyɛ ban zaŋdi buɣa bombunima shɛŋa tini kuli nyɛri ŋo tumdi tuma.

Bin shɛli din che ka di niŋ tom di yi ti kana Burkina Faso nti pahi Bwa bombunima gbaabu polo nyɛla di too niŋ ka di gabiri Bwa, ''gurunsi'' ni Mossi, nti pahi Bwa ni ninvuɣ'shɛba ban gba kuli koɣiba wulinluhili zuɣu maa. Lala gabbu ŋo bi yila shɛli dama di ni daa niŋ ka Frenchnima daa kuli zaŋ Julanima ka bi lɛbigiri yɛltoɣa tiriba lala saha maa. Lala ban lɛbigiri yɛltɣa ŋo daa nyɛla ban kuli yuli niribi ayi ŋo ka bi nyɛ zaɣ'yini ka daa booni Bobo '' Bobo-Fing'' ni Bwa '' Bobo- Oule''. Lala niribi ŋo pala zaɣ'yini. Bi bala gba nyɛla din kuli wali, bini niŋdi bi binyɛra shɛm gba wali mi nti pahi bi bombu nima. Ayi lihi bi bombunima, gabbu ŋo yila dini kuli niŋ ka Bwa, ''gurunsi'' ni Mossi niŋdi ninpobirisi ka di zaa mali bombu din nyɛ zaɣ'ʒee, zaɣ'piɛlli ni zaɣ'sabinli, ka nimporibi ŋo zuɣu bombunima ŋo ni chaŋ ti doni shɛm maa kuli lahi ŋmani taba. Lala bombu nima ŋo nyɛla Voltaic bee Gur niriba gba ni niŋdi shɛli nti pahi Dogon ni ninvuɣ'shɛba ban kulu yɛri Voltaic bala.

Mossi Ninpobirisi

Ninpobirisi nyɛla binshɛli din mali dariza pam di yi kana Nyonyose daa diini ni, ban nyɛ yaɣi shɛli ban daa nyɛ saha kurili pukpariba ni ban lahi mali adiini Mohini. Nakomse ( ban nyɛ nanima ) bi niŋdi nin pobirisi. Ninpobirisi ŋo niŋbu di yi kana kuyiya nyɛla din niŋ bayaana pam zaŋti ninvuɣ' shɛba ban yɛri Voltaic be Gur bala ka bi puuni shɛbi nyɛ Nyonyose, Lela, Winiama, Nouna, Bwaba, ni Dogon . Ninpobirisi nyɛla bini zaŋdi binshɛli n chani kum simsibu sheei ni bi ti zani bi yaanima zaani ka kum maa simsi viɛnyɛla. Di lahi nyɛla din kuli lahi be kuli malibu shee di yi niŋ ka kpɛm kani. Bi pindilimi ni bi ti ŋun kani maa jiljma ka lahi lihi ti ka ŋun kani maa shi nyɛ dinni too chaŋ nti pahi bi yaanima din zuɣu. Di yi niŋ ka kuli bi chaŋ viɛnyɛla, shii maa nyɛla din kulu kpalindi yiŋa, ka tumdi o daŋ barina.Ceiba pentandra, faux kapokia tia ka bi kpɛri niŋdi ninpobirisi ŋo . Bi kpɛrili mi balibu bu ta zuɣu ka di chaŋ ti ŋmani bi saha kurili ha niriba ni daa kpɛrili shɛm lala niribi ŋo n daa nyɛ Nakomse ni daa gbaa shɛba yuuni 1500 ka daa zaŋba nti pahi Mohi zuɣu. Nudirigu polo ha, ninpobirisi ŋo nyɛla din kuli nyɛ zaŋ'kpila chaŋ ti ŋmani nin ŋo ni doya shɛm.